LTS: Từ hôm nay, phó Tổng thống Mỹ sẽ thảo luận với Ấn Độ, Nhật Bản và một số nước ASEAN về cách thức xử lý các tranh chấp trên Biển Đông.

Phó Tổng thống Joe Biden bắt đầu thăm Ấn Độ và Singapore một tuần, từ 22.7 này. Ông Biden tuyên bố, đây là cơ hội để trao đổi với các nhà lãnh đạo khu vực về những chồng chéo trong tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông. Tại Singapore, ông Biden sẽ chuyển thông điệp của Washington muốn “đảm bảo các tranh chấp cần được quản lý theo cách cho phép thúc đẩy tự do hàng hải, thúc đẩy sự ổn định, thúc đẩy giải quyết xung đột, tránh đe doạ, o ép và xâm lược”, một quan chức chính quyền Washington tháp tùng đoàn ông Biden, cho AFP biết. Quan chức này khẳng định, với chuyến công du lần này, lãnh đạo Hoa Kỳ đang tìm cách làm dịu bớt những căng thẳng ở Biển Đông.

Dư luận quốc tế thống nhất

Tới New Delhi, ông Biden gặp gỡ Thủ tướng Manmohan Singh và Tổng thống Pranab Mukherjee. Ấn Độ không phải là bên tham gia Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) mà ông Biden hy vọng sẽ hoàn tất trong năm nay. Nhưng Singapore lại là nước đang đàm phán TPP và ông Biden sẽ tới đó vào hôm 25.7. Tại đấy, ông dự kiến tiếp xúc với các nhà lãnh đạo Singapore, cũng như gặp người sáng lập quốc gia này, ông Lý Quang Diệu. Chính quyền Mỹ hiện quan ngại về một số xu hướng tiêu cực đang diễn ra trong khu vực, và “ông Biden sẽ đề cập về các xu hướng ấy như là chủ đề hàng đầu khi ông đến đây”, một thành viên cao cấp trong chính quyền Mỹ, cho AFP hay.

Một nguồn tin từ phía Chính phủ Nhật được Kyodo dẫn cho hay Tokyo và Washington đang dàn xếp một cuộc gặp gỡ giữa Thủ tướng Abe và Phó Tổng thống Biden tại Singapore, có thể là vào hôm 26.7 tới. Trong hội đàm, hai nhà lãnh đạo sẽ tái khẳng định cam kết thúc đẩy hợp tác song phương Tokyo-Washington. Ông Abe sẽ trao đổi với Phó Tổng thống Mỹ về lập trường của Nhật Bản đối với các vấn đề tranh chấp trên biển Hoa Đông và Biển Đông. Ngoài ra, ông Abe cũng sẽ giải thích lập trường của Nhật Bản về các vấn đề tranh chấp lãnh thổ trên các Biển Đông. Ngoài Singapore, ông Abe còn dự tính thăm hai nước ASEAN khác là Malaysia và Philippines nhằm thảo luận với các nhà lãnh đạo các nước này về thúc đẩy hợp tác kinh tế và an ninh.

Trước đó, ngày 13.7, Chính phủ Philippines chính thức hoan nghênh một phát biểu mới đây của Tổng thống Mỹ Barack Obama, trong đó ông cảnh cáo Trung Quốc không được dùng vũ lực để giải quyết các cuộc tranh chấp hàng hải trên Biển Đông. Trả lời phỏng vấn định kỳ trên kênh phát thanh của chính phủ, phó phát ngôn viên phủ Tổng thống, bà Abigail Valte tuyên bố rằng, Philippines chia sẻ lập trường của Tổng thống Mỹ về việc đặt ưu tiên hàng đầu cho tiến trình tìm kiếm một giải pháp hoà bình đối với các cuộc tranh chấp hàng hải trên Biển Đông. Manila nhiệt liệt ủng hộ việc Tổng thống Obama cảnh báo Trung Quốc không được có những hành động doạ dẫm hay bắt nạt các nước khác ở Biển Đông.

Bà Valte khẳng định, cũng như Hoa Kỳ, Philippines tin rằng, Toà án quốc tế là phương tiện tốt nhất để giải quyết các tranh chấp. Một số nước và một số tổ chức quốc tế đã chính thức ủng hộ lập trường này của Manila, theo bà Valte. “Chúng tôi đang nhận được sự ủng hộ rộng khắp cho lập trường mà đất nước chúng tôi lựa chọn đi theo”, bà Valte nhấn mạnh. Trong khi đó, Liên minh châu Âu cũng từng tuyên bố, vấn đề liên quan đến những cuộc tranh chấp tại các vùng chồng lấn ở Biển Đông cần được giải quyết một cách hoà bình thông qua toà án quốc tế. Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Itsunori Onodera hồi tháng trước cũng đảm bảo rằng Nhật ủng hộ Philippines trong các cuộc tranh chấp ở Biển Đông.

Biển Đông yên tĩnh hay nổi sóng?

Theo tờ Globe and Mail, quan hệ Mỹ – Trung tuy được coi là đang trong thời kỳ nồng ấm, nhưng thực chất, cả hai bên đều đang chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Lầu Năm Góc vừa xây dựng một chiến lược toàn cầu trên nền tảng “tác chiến đồng thời biển – không” (ASB). Với 320.000 quân có mặt trong khu vực, nếu ở Biển Đông xuất hiện sự cố, Mỹ có thể tiến hành phản công vừa trên biển, vừa trên không. Tuy nhiên, kế hoạch này đang khiến một số nhân vật cao cấp trong giới quân sự lo ngại. Phó chủ tịch hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân James Cartwright cảnh báo ASB sẽ “không có lợi cho bất kỳ ai”. Phía Trung Quốc cũng đã đáp trả mạnh mẽ: “Nếu Mỹ triển khai ASB, Trung Quốc buộc phải phát triển chiến lược chống ASB”.

Căn cứ các tài liệu mật của Chính phủ Philippines mà hãng tin Kyodo có được, Philippines đang cảnh giác cao độ trước nguy cơ bị Trung Quốc đánh úp. Tài liệu này cho biết Trung Quốc vẫn duy trì lực lượng tàu hải giám và tàu khu trục trong vùng lân cận Bãi Cỏ Mây thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, để tuần tra và hỗ trợ các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp. Chính vì các hành động này mà Philippines đã chuẩn bị một kế hoạch đối với tình huống bất ngờ, đề phòng Trung Quốc có thể tấn công chớp nhoáng trên Biển Đông. Kế hoạch đối phó của Manila bao gồm việc nâng cấp các trang thiết bị quân sự, hải quân và không quân có thể tăng cường khả năng của quân đội Philippines trong vùng biển tranh chấp.

Trong một diễn biến liên quan, ngày 17/7, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam đã lên án việc Trung Quốc đầu tháng 7 vừa rồi cho tàu khống chế, cho người đánh đập ngư dân, phá phách và cướp đi một số tài sản khi các tàu cá Việt Nam hoạt động nghề cá tại khu vực Hoàng Sa. Đại diện Bộ Ngoại giao Việt Nam đã gặp Đại sứ quán Trung Quốc tại Hà Nội trao công hàm phản đối hành động phạm pháp ấy và yêu cầu Trung Quốc điều tra, xử lý nghiêm khắc việc làm sai trái nói trên, bồi thường thỏa đáng cho ngư dân Việt Nam và không để tái diễn các vụ việc tương tự. Biển Đông tới đây tiếp tục nổi sóng hay sẽ yên tĩnh là tùy thuộc vào việc Trung Quốc có tuân thủ bản Tuyên bố DOC đã ký kết và tiến tới bộ Quy tắc ứng xử COC như Trung Quốc từng cam kết nhiều lần với ASEAN hay không.

Theo nguyên Trưởng ban Biên giới Trần Công Trục, nguồn gốc sâu xa gây nên tình hình căng thẳng hiện nay là do yêu sách đường biên giới “lưỡi bò” của Trung Quốc. Đó là chính là trở ngại chủ yếu cho quá trình giải quyết mọi tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình theo nguyện vọng của cộng đồng khu vực và quốc tế. Nếu không làm rõ điều này về mặt pháp lý quốc tế thì yêu sách phi lý và phi pháp của Trung Quốc vẫn tồn tại, thậm chí được khẳng định trên thực tế. Điều này hết sức nguy hiểm và gây hậu quả khôn lường. Nó sẽ gây tình trạng bất ổn về chính trị-xã hội, làm xói mòn miền tin, làm suy yếu sức mạnh đoàn kết của cộng đồng khu vực/quốc tế đối với việc duy trì hòa bình, ổn định trên một trong những tuyến hàng hải trọng yếu của thế giới./.