Tháng 11 này vừa tròn một năm Thủ tướng Shinzo Abe triển khai “Charm Offensive” (tiến công thiện cảm) kiểu Nhật Bản. Abenomics đang là cơ hội cho cả khối ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng.

Tuy vẫn còn ý kiến trái chiều nhau về chính sách kinh tế này, song không thể phủ nhận rằng nền kinh tế Nhật nay đang có những bước hồi sinh mạnh mẽ. Trong vài thập kỷ qua, sự trì trệ đã khiến nền kinh tế một thời đứng thứ hai thế giới không tạo được nhiều lực tác động đối với bên ngoài. Nhưng theo tờ Wall Street Journal gần đây, trạng huống này của nước Nhật đang đi vào hồi kết. Tờ WSJ cho rằng, ông Abe đã bắt đầu một “canh bạc” lớn để đưa đất nước thoát khỏi quỹ đạo của tăng trưởng èo uột và giảm phát. Công thức đưa ra để đạt được sự thay đổi này là kết hợp giữa chi tiêu chính phủ với dòng vốn lãi suất thấp bơm mạnh vào thị trường và công cuộc cải tổ đầy tham vọng đối với nền kinh tế có phần bị “xơ cứng” của Nhật.

“Charm Offensive” kiểu Nhật

“Tiến công thiện cảm” giờ đây cũng có thể dùng để hàm ý về chính sách Abenomics của Thủ tướng Nhật Bản. Trên cương vị hiện tại là nền kinh tế thứ ba thế giới, với chính sách này, ông Abe hy vọng sẽ đưa nước Nhật xuất hiện trở lại với tư cách là một đầu tầu tăng trưởng lớn trong bối cảnh kinh tế châu Âu đình trệ và kinh tế Trung Quốc giảm tốc. Đấy là nói một khi Abenomics thành công, ngược lại, nếu “cuộc tiến công” thất bại, khối nợ công khổng lồ ví như “núi Phú Sĩ” có thể sụp đổ, kéo theo những cơn địa chấn không nhỏ đối với kinh tế toàn cầu. Mới nhậm chức thủ tướng một thời gian ngắn, nhưng đến nay, ông Abe đã ba lần công du Đông Nam Á. Mục tiêu của ông Abe trong những chuyến thăm này là tăng cường vị thế của Tokyo và hạn chế ảnh hưởng của Bắc Kinh, về mọi mặt.

Tuyên bố với báo giới hồi mùa Hè trước khi bắt đầu chuyến công du Đông Nam Á, ông Abe cho biết: “Nhật Bản hy vọng tranh thủ được sự năng động của ĐNÁ để khôi phục nền kinh tế”. Phát biểu với hãng thông tấn AFP, ông Toru Nishihama, chuyên gia kinh tế thuộc Viện nghiên cứu Dai-Ichi Life cho biết, chính phủ Nhật đang tích cực khuyến khích các doanh nghiệp nước này chuyển hướng đầu tư vào ĐNÁ. Khu vực này ngày càng hấp dẫn đối với các công ty Nhật Bản, nhờ vào các khoản hỗ trợ tài chính của Tokyo. Lý giải về xu hướng mới, ông Nishihama cho biết, doanh nghiệp Nhật đang tìm kiếm các điểm đến khác thay cho Trung Quốc, nơi họ cho là không còn an toàn vì tranh chấp lãnh thổ Nhật-Trung trên biển Hoa Đông.

Với những thỏa thuận hợp tác kinh tế mới trong chuyến đi, ASEAN đang chứng tỏ tổ chức này là một “cánh cửa vàng” giúp các nhà đầu tư Nhật Bản tiếp cận sâu hơn vào một trong những khu vực kinh tế năng động nhất thế giới. Đây là điều “nhất cữ lưỡng tiện”: thứ nhất, sau khi rút khỏi Trung Quốc, hàng loạt công ty Nhật sẽ có những địa chỉ mới, thứ hai, chính phủ Nhật khỏi lo những công ty này “chảy máu chất xám” ngược lại Trung Quốc. Với ASEAN, Nhật Bản yên tâm đẩy mạnh hợp tác trong lĩnh vực công nghệ cao, theo đó nước này sẽ cung cấp công nghệ về đường sắt cao tốc và xử lý nước thải cho Malaysia và Singapore. Nhằm tăng cường gắn kết với Philippines, Nhật Bản còn dành cho nước này hàng loạt ưu đãi đặc biệt.

Suốt trong chuyến công du lần thứ ba đến ĐNÁ, ông Abe đã giải thích thêm về chính sách Abenomics với các nước ASEAN. Nhật Bản tranh thủ tìm kiếm cơ hội mới, góp phần chấn hưng nền kinh tế thông qua hàng loạt các thỏa thuận hợp tác mới. Song song với kinh tế, quan hệ an ninh-quốc phòng cũng là nội dung quan trọng trong các cuộc gặp giữa ông Abe và những người đồng cấp ASEAN. Nhật đang triển khai tìm hướng liên minh với ASEAN để tìm kiếm sự ủng hộ cho việc sửa đổi điều 9 Hiến pháp đang gây nhiều tranh cãi. Cơ sở của quan hệ bền chặt này còn được đặt trên nền tảng an ninh mới giữa Nhật với Mỹ, Úc và các đối tác truyền thống khác, đặc biệt là quyết định táo bạo mới đây nhất của ông Abe khi tham gia quá trình TPP.

“Đối tác chiến lược” hàng đầu

Ngày 11/11 vừa qua, tại Tokyo, đã diễn ra “Đối thoại đối tác chiến lược Việt-Nhật” lần thứ tư. Đoàn Việt Nam do Thứ trưởng Ngoại giao Hồ Xuân Sơn dẫn đầu. Phía Nhật Bản do Thứ trưởng Ngoại giao Shinsuke Sugiyama dẫn đầu. Tokyo khẳng định Việt Nam là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu của Nhật Bản.Trong không khí hữu nghị, tin cậy và hiểu biết lẫn nhau, hai bên đã trao đổi ý kiến một cách cởi mở, thẳng thắn về chính sách đối ngoại, an ninh, quốc phòng của mỗi nước, các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm, nhất trí tăng cường hợp tác tại các diễn đàn đa phương. Hai bên bày tỏ hài lòng với kết quả đối thoại lần này, đồng thời thỏa thuận vòng tiếp theo sẽ được tổ chức tại Việt Nam trong năm 2014.

Tương tự như với các thành viên ASEAN khác, quan hệ giữa Nhật Bản với Việt Nam rõ ràng đang ngày càng thay đổi về chất. Theo đại sứ Việt Nam Đoàn Xuân Hưng tại Tokyo, Nhật là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu của ta. Hai nước có nhiều sáng kiến chung được hai Thủ tướng thông qua và đang tích cực triển khai để tạo môi trường thuận lợi cho hợp tác chiến lược. Hiện nay, không chỉ các tập đoàn lớn mà rất nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ của Nhật cũng đầu tư vào Việt Nam. Các bên đang nghiên cứu kỹ thị trường của nhau, bảo đảm hàng hóa Việt đáp ứng yêu cầu Nhật, tiếp thu công nghệ cao để phục vụ hiện đại hóa. Nhật Bản sẵn sàng nhận ngày càng nhiều học sinh, lao động có kỹ năng sang đào tạo tại Nhật.

Tuy nhiên, theo Giám đốc NICD-Minh Trân Nguyễn Trí Dũng, Chủ tịch Hội Doanh nhân Việt kiều tp Hồ Chí Minh, quan hệ tin cậy Việt-Nhật cần phải nhanh chóng vượt qua giai đoạn “cờ-đèn-kèn-trống” để bắt tay gia cố thêm nữa và triển khai mạnh mẽ mô hình “đối tác chiến lược” thực chất và bền vững. Kim ngạch thương mại song phương, danh sách FDI/ODA của Nhật đương nhiên là những chỉ số quan trọng, nhưng cơ bản hơn, đã đến lúc các nhà hoạch định chính sách cần nghĩ tới các mô thức mới. Cần hướng tới việc tạo nên những sản phẩm có hàm lượng lớn về công nghệ, đặc biệt là công nghệ ứng dụng, vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa mang ý nghĩa giáo dục. Ông Dũng đồng ý, nhiều cơ hội đang mở ra cho mạng lưới bang giao. Hai bên cần thúc đẩy hơn nữa lòng tin chiến lược và lợi ích sát sườn của mỗi nước.

Từ chỗ “muốn làm bạn với tất cả các nước”, giờ đây, Việt Nam đang chuyển sang xây dựng hệ thống “đối tác chiến lược” với các thành viên thường trực của HĐBA/LHQ, bao gồm Hoa Kỳ, Trung Quốc, Anh, Nga, Pháp như tuyên bố của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại Shangri-La. Khi bức tranh tổng thể của các chiến lược lớn hé mở cũng là lúc “ba mũi tên” của Abenomics: nới lỏng tiền tế, thúc đẩy chi tiêu công và tăng trưởng sâu rộng bắt đầu phát huy tác dụng. Nhật Bản là ứng viên của Ủy viên thường trực HĐBA/LHQ. Hy vọng trong quá trình hoán chuyển do Abenomics tạo ra, “đối tác chiến lược Việt-Nhật” nếu được mô hình hóa một cách thiết thực và phù hợp, sẽ góp phần giúp cho các mũi tên của Abenomics về đích trúng “vòng mười”./.