Căng thẳng chính trị tại Thái Lan có thể còn kéo dài khi bế tắc giữa chính phủ và phe biểu tình vẫn chưa có lối thoát. Lời kêu gọi của phong trào biểu tình đòi Thủ tướng Yingluck Shinawatra từ chức vẫn chưa được đáp ứng.

Ngày 16/12, theo phóng viên TTXVN tại Bangkok, một diễn đàn cải cách chính trị Thái Lan đã được tổ chức tại Trung tâm hội nghị quốc gia mang tên Hoàng hậu Sirikit. Lần đầu tiên từ khi xẩy ra khủng hoảng, chính phủ Thái Lan công khai tổ chức một diễn đàn dân sự  nhằm thảo luận các biện pháp giải quyết xung đột chính trị kéo dài nhiều tuần qua tại quốc gia Đông Nam Á này. Tham dự diễn đàn có hơn 100 thành viên đại diện cho nhiều thành phần trong xã hội. Phó Thủ tướng Phongthep Thepkanchana cũng tham dự với tư cách đại biểu. Diễn đàn được Thủ tướng Yingluck Shinawatra giao cho Bí thư thường trực Văn phòng Chính phủ Tongthong Chandransu chủ trì.

Các phiên bản dân chủ

Tại diễn đàn, các đại biểu đã nêu ý tưởng ủng hộ cải cách chính trị trong khuôn khổ luật pháp, hướng tới cuộc tổng tuyển cử dự kiến vào ngày 2/2/2014. Một bộ phận người dân thủ đô quan tâm tới sự kiện này đã tập trung bên ngoài phòng họp để theo dõi các đại biểu tranh luận qua truyền hình. Phần lớn những người này không ủng hộ phong trào biểu tình và cho rằng ông Suthep Thaugsuban đang đưa Thái Lan đi ngược lại tiến trình dân chủ. Cuộc khủng hoảng chính trị tại Thái Lan bước qua một khúc quanh mới, khi Thủ tướng Yingluck Shinawatra đã giải tán Quốc hội và kêu gọi một cuộc bầu cử sớm. Tình trạng bất ổn này cho thấy một hố sâu chia cách giữa phần lớn người nghèo nông thôn với giới thương lưu thành thị. Phân cách này đã dẫn đến nhiều biến động ở Thái Lan trong những năm gần đây.

Cả người biểu tình trên các đường phố Bangkok lẫn chính quyền của bà Yingluck kêu gọi phe đối lập thôi đừng chống đối nữa, đều nói mình đứng về phía dân chủ. Ông Thitinan Pongsudhirak, Giám đốc Viện An ninh và Nghiên cứu Quốc tế Chulalongkorn, nhận định rằng cả hai phe đều "tin vào hai phiên bản dân chủ khác nhau." "Đó là một cuộc đấu tranh cho linh hồn của dân tộc, cho tương lai của đất nước", ông nói. Một bên muốn "được lắng nghe", trong khi phe người biểu tình "muốn sự hợp pháp của chính quyền bắt nguồn từ căn bản đạo đức. Họ quan niệm là, nếu một bên trích một số tiền, mà do tham nhũng họ mới có được, để mua phiếu của người nghèo, thì đó không phải là dân chủ thật sự.”

Đảng Dân chủ, đã không dành được phiếu của đa số cử tri từ hơn 20 năm nay, bị đảng Pheu Thai và bà Yingluck đánh bại trong cuộc bầu cử 2011. Tuy nhiên, bà Yingluck bị tố giác rằng, bà thắng cử được là nhờ tiền mua phiếu do Thaksin bỏ ra. "Không thể gọi đây là một nền dân chủ", Sombat Benjasirimongkol, một người biểu tình đang đứng bên ngoài một bót cảnh sát tuần này khẳng định."Chính phủ này là một chế độ độc tài, lên nắm quyền bằng cách mua phiếu. Giới ủng hộ Yingluck là những người nghèo, thất học, thiếu hiểu biết, rất dễ mua phiếu của họ.” Nhưng GS. Pavin Chachavalpongpun, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á tại Đại học Kyoto, không đồng ý. Ông này cho rằng “dễ mua phiếu của người nghèo” chỉ là một cái cớ phe đối lập sử dụng để giành chính quyền.

Các nước thành viên Hiệp hội ASEAN đã kêu gọi tất cả các bên liên quan giải quyết các cuộc biểu tình chống chính phủ diễn ra trong vài tuần qua tại Thái Lan cần thông qua "giải pháp đối thoại và tham vấn với tinh thần hòa bình và dân chủ." Tuyên bố đăng tải trên trang web Bộ Ngoại giao và Thương mại Brunei nêu rõ các nước thành viên ASEAN đang theo dõi sát sao những diễn biến tình hình Thái Lan, đồng thời nhấn mạnh ổn định chính trị tại Thái Lan là cần thiết nhằm xây dựng một Cộng đồng ASEAN hòa bình, ổn định và thịnh vượng. Brunei hiện đang giữ chức Chủ tịch luân phiên của khối ASEAN.

Tại sao hay đảo chính?

Tình hình hiện này cũng như sự quyết tâm ở lại của bà Yingluck đang trở thành những rào cản khó khăn đối với người biểu tình, đặc biệt là thủ lĩnh Suthep Thaugsuban, người luôn muốn giương cao ngọn cờ thành lập Hội đồng nhân dân và bổ nhiệm một thủ tướng tạm quyền nhằm thực hiện công cuộc cải cách toàn diện tại Thái Lan. Ông Suthep từng đặt kế hoạch kết thúc chiến dịch biểu tình vào cuối tháng 12 và buộc được bà Yingluck từ chức. Tuy nhiên, mọi chiến thuật cũng như mọi nỗ lực của ông Suthep cho tới nay vẫn chưa thành công ngoại trừ việc Thủ tướng chấp nhận giải tán quốc hội, trao trả quyền lực cho người dân quyết định thông qua bầu cử.

Giáo sư Nicholas Farrelly, thuộc Đại học Quốc gia Úc có quan điểm là Thái Lan có thói quen sử dụng những can thiệp bên ngoài hiến pháp để giải quyết xung đột chính trị. Ông Farrelly nhận định rằng qua nhiều thập niên dựa vào đảo chính “như một biện pháp mặc định”, Thái Lan đã tạo ra một loại "văn hóa đảo chính", trong đó việc lặp đi lặp lại các cuộc đảo chính khiến giới trí thức nước này nghĩ rằng đó là lối thoát duy nhất khi có bế tắc chính trị . Nói một cách khác, càng đảo chính nhiều thì càng mê đảo chính, Farrelly kết luận. Joshua Kurlantzick, một nhà nghiên cứu về Đông Nam Á từ Hội đồng Đối ngoại Mỹ (CFR) đồng ý với giáo sư Nicholas Farrelly và đưa ra một số giải thích, chẳng hạn, sở dĩ Thái Lan hay có những cuộc đảo chánh, một phần là vì thặng dư tướng lãnh.

Theo Kurlantzick, so với gần như tất cả quân đội trên thế giới, quân đội Thái Lan có quá nhiều sĩ quan cao cấp không cần thiết cho bộ quốc phòng và cho việc chiến đấu. Mặc dù không có kẻ thù nào, Thái Lan có hơn 1,700 tướng lĩnh và đô đốc, một tỷ lệ quá cao so với quân đội Mỹ. Theo Kurlantzick, hầu hết các sĩ quan cao cấp của Thái Lan “không có việc làm thực sự.” Sự rảnh rỗi khiến họ nghĩ rằng để có thể đạt được uy tín, tiền bạc, thậm chí cảm thấy mình cần thiết, họ chỉ còn cách can thiệp vào chính trị. Ngoài việc thặng dư tướng lãnh, vẫn theo phân tích của ông Kurlantzick, Thái Lan có một thể chế phức tạp, không phải là một chế độ quân chủ tuyệt đối, mà cũng không phải là một chế độ quân chủ lập hiến thực sự.

Không là nền quân chủ lập hiến thật sự là vì, nhà vua, là vua trị vì lâu nhất trên thế giới, qua nhiều thập kỷ, đã tích lũy được quyền hạn cá nhân khổng lồ. Trong một vài trường hợp, chẳng hạn như năm 1973 và năm 1992, nhà vua đã can thiệp trực tiếp vào chính trị để chấm dứt các cuộc biểu tình, cũng như phân xử các vụ tranh chấp lớn. Làm như vậy, có thể ông đã giúp Thái Lan trong ngắn hạn, nhưng lại làm suy yếu sức mạnh của các định chế có trách nhiệm giải quyết tranh chấp. Sự can thiệp của hoàng gia vô hình chung củng cố quan điểm rằng chia rẽ chính trị của Thái Lan chỉ có thể được giải quyết một cách không chính thức, bởi một minh quân từ cung điện hoặc một tướng lãnh từ quân đội. Muốn bỏ được thói quen này, Kurlantzick cho rằng mọi bên liên quan phải có những thay đổi./.