Trong lịch sử hiện tại, rất khó có một quốc gia nào có một nền văn hoá văn hoá đồng nhất tuyệt đối mà phần nhiều đều được hình thành và xác lập bởi  một nền tảng thống nhất trên cơ sở sự đa dạng văn hoá của các cộng đồng tộc người, các nhóm địa phương, các tầng lớp dân cư.

Để có sự thống nhất đó, các cấu thành của nền văn hoá phải chấp nhận một mẫu số chung và từ đó xác lập hệ giá trị văn hoá thống nhất của quốc gia dân tộc. Nhằm có một hệ giá trị chung, những hằng số văn hoá chung của quốc gia – dân tộc, các cộng đồng phải hướng các nỗ lực của mình vào việc kiến tạo những giá trị mới có ý nghĩa phổ quát toàn quốc gia – dân tộc. Mặt khác, để bảo đảm cho sự phát triển bền vững, cần tôn trọng sự đa dạng văn hoá, tôn trọng sự tồn tại khác biệt về văn hoá của các cộng đồng sắc tộc.

Việt Nam là một quốc gia – dân tộc đa tộc người, đa văn hoá. Nghệ An là một địa phương có nhiều tộc người cùng sinh sống từ nhiều thế nay. Trải quá trình lịch sử dụng nước và giữ nước, cộng đồng các tộc người đã sáng tạo, vun đắp được một nền văn hoá thống nhất trong sự đa dạng. Bên cạnh văn hoá Việt làm trung tâm, văn hoá các tộc người anh em đã tạo nên sự phong phú của nền văn hoá quốc gia - dân tộc.

Trong xu thế toàn cầu hoá không thể cưỡng lại được hiện nay, một nhiệm vụ vừa cấp bách vừa lâu dài của tất cả các quốc gia – dân tộc là phải bảo tồn bản sắc văn hoá. Văn hoá ngày càng chứng tỏ vai trò nền tảng không thể thay thế trong việc bảo vệ độc lập và các giá trị - lợi ích của quốc gia dân tộc.

Tuy nhiên, các quy luật vận động của chính trị - kinh tế - xã hội – văn hoá luôn đan xen và đặt ra nhiều bài toán khó giải cho các chính khách, các nhà quản trị xã hội.

Bảo tồn và phát triển; Đa dạng/phong phú và thống nhất; Hiện đại và truyền thống; Giao lưu - tiếp nhận và tự do – độc lập [văn hoá]; Trung tâm và ngoại vi….luôn có những chỉ dấu ngược chiều nhau. Rất nhiều yếu tố có ý nghĩa tạo thành bản sắc văn hoá của các tộc người nằm ngay trong các tập tục sinh hoạt cổ truyền không còn phù hợpvới xu thế hiện đại hoá. Các trung tâm trở thành ngoại vi và ngược lại; Các yếu tố xa lạ trở thành quyền lực mềm ma mỵ các tầng lớp, các thế hệ chủ nhân của nền văn hoá dân tộc…

Khảo sát đời sống văn hoá của cộng đồng các dân tộc thiểu số ở Nghệ An bước dầu cho thấy đồng bào của chúng ta đang vô cùng khó khăn trong việc bảo tồn các giá trị, truyền thống và bản sắc văn hoá tộc người của mình. Phát triển, hiện đại và tiến bộ là đòi hỏi cần thiết, cấp thiết nhưng đồng bào phải đánh đổi quá nhiều vì những thay đổi trong đời sống vật chất – kinh tế.  Đường đi đến đâu là chảy máu nhà sàn đến đó. Vải vóc và quần áo may sẵn đi đến đâu là xoá sổ nghề trồng bông, dệt thổ cẩm và văn hoá trang phục đến đó. Sự biến mất của nhà sàn và những chiếc váy thổ cẩm sẽ từng bước bào mòn đi đến sự biến mất của văn hoá nhà sàn, văn hoá thổ cẩm, sự biến mất của một cộng đồng văn hoá.

Nguy cơ là có thật. Nguy cơ đến từ hai phía, từ các sức mạnh, sức ép từ bên ngoài vào và từ chính sự yếu ớt của nội lực văn hoá các cộng đồng tộc người. Sự yếu ớt bắt đầu từ chưa nhận thức đầy đủ về tinh thần tự tôn, về giá trị văn hoá của cộng đồng tộc người/địa phương của mình. Sự bất lực và khuất phục còn vì chưa đầy đủ khả năng biến ngoại lục thành nội lực, khả năng tiếp biến các giá trị bên ngoài vào thành năng lượng cho sự phát triển văn hoá của chính mình.

Trách nhiệm thuộc về ai? THiết nghĩ phải gắn trách nhiệm này với các nhà xây dựng chính sách, các chính quyền, các nhà quản trị xã hội; Thuộc về nỗ lực của các cộng đồng tộc người – văn hoá  trong đó rất cần nhấn mạnh đến trách nhiệm của tầng lớp trí thức của các cộng đồng này.

Để hướng đến một nền văn hoá thống nhất trong đa dạng, tiến tiến nhưng đậm đà bản sắc dân tộc, dứt khoát phải có một quá trình vận động, tương tác giữa các cộng đồng văn hoá, các trung tâm văn hoá…Để quá trình này tạo nên được những giá trị ưu việt, tốt đẹp nhất thiết phải là một sự chia sẻ và tiếp nhận để cùng hướng tời sự phát triển đồng thuận. Văn hoá là giác ngộ và bình đẳng./.