Đọc báo, được biết có dự án 6.000 tỷ đồng để nâng chiều cao cho người Việt [http://www.baodatviet.vn/doi-song/song-khoe/201305/6000-ti-cho-de-an-nang-chieu-cao-nguoi-Viet-2347781/].

Tôi không khỏi tự hỏi : tại sao phải cao hơn trong khi nhiều nơi trong nước trẻ em ăn chưa đủ no, suy dinh dưỡng, không có nước sạch, không được tiêm chủng ngừa các bệnh của trẻ con, không có điều kiện lo cho sức khỏe, …

Dự án  cho các con số nữa . Theo đó di truyền chỉ chiếm một phần năm trong các yếu tố quyết định chiều cao. Nên ta chỉ cần tạo môi trường tốt, dinh dưỡng đúng và luyện tập thể hình thì dân sẽ cao lên. Có nghiên cứu nào cho phép xác định điều đó ?

Ngày xưa, có người cũng đã nghĩ rằng đem cây cam (cây chỉ mọc ở vùng nhiệt đới) trồng ở hồ Balaton (thuộc vùng ôn đới) cũng được chứ có khó khăn gì đâu !

Tôi thường «chơi» với các con số.

Vì chúng rõ ràng, minh bạch, dễ hiểu. Muốn định nghĩa mức nghèo chẳng hạn,  thì cứ dùng «chuẩn» quốc tế (lợi tức dưới 2 đô la/người/ngày)- Ở Bỉ thì 910€/người/tháng –

Nhưng có những trường hợp thì không thể nào biết chính xác các con số.

Điển hình nhất là thí dụ về chỉ số thông minh. Trẻ thông minh là do di truyền hay là nhờ giáo dục ? Nói như Albert Jacquard, làm sao tách ra được vai trò của di truyền ra khỏi vai trò của môi trường để biết chỉ số quyết định của mỗi yếu tố ? Không thể nói phân nửa là di truyền nửa kia là môi trường. Cũng không thể xác định 80% là di truyền hay ngược lại môi trường quan trọng hơn và chiếm 80%. Vấn đề bẩm sinh hay hấp thụ – inné ou acquis – chen lẩn hổ tương không làm sao đong đo mỗi phần riêng ra !

Trong diễn tiến của chiều cao dân số cũng thế. Các nhà di truyền học ở đấy để trả lời cho ta.

6.000 tỉ đồng cho một dự án mà  ta không nắm vững cơ sở thì sao nhỉ ? Như đem tiền bỏ biển?