Bà Võ Thị Minh Sinh - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh và đại diện lãnh đạo HĐND, UBND  tỉnh Nghệ An trao tặng ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch bức trướng với nội dung “Đoàn kết - sáng tạo - đổi mới - phát triển”.

Mỗi chặng đường lịch sử đều cần những dấu mốc để từ đó chúng ta có thể chiêm nghiệm, soi chiếu và đưa ra những định hướng cho tương lai. Với ngành Văn hoá, Thể thao và Du lịch Nghệ An (VHTTDL), mốc son 80 năm (1945 - 2025) có ý nghĩa hết sức quan trọng. Đây không chỉ là dịp để nhìn lại một hành trình bền bỉ, mà còn là cơ hội quý báu để khẳng định tầm vóc và vai trò chiến lược của văn hoá trong sự nghiệp kiến thiết, phát triển tỉnh nhà.

80 năm qua, ngành VHTTDL Nghệ An đã đồng hành cùng dân tộc qua các giai đoạn lịch sử, từ kháng chiến gian khổ đến xây dựng và hội nhập đất nước. Ngành VHTTDL không chỉ giữ gìn bản sắc dân tộc, mà còn là nền tảng tinh thần vững chắc, khơi nguồn sức mạnh nội sinh và động lực cho sự phát triển bền vững. 

80 năm giữ sứ mệnh soi đường

Lịch sử đã khắc ghi khi 80 năm trước, ngày 28/8/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Tuyên cáo thành lập Chính phủ lâm thời gồm 13 Bộ, trong đó có Bộ Thông tin, tuyên truyền, tiền thân của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch ngày nay.

Tại Nghệ An, ngay sau thành công của Cách mạng Tháng Tám, Ủy ban Tuyên truyền được thành lập, chính thức mở ra trang sử đầu tiên cho sự nghiệp văn hóa trên quê hương Xô viết anh hùng.

Khắc ghi và thực hiện lời dạy của Bác Hồ "Văn hóa soi đường cho quốc dân đi", trong suốt 8 thập kỷ qua, ngành Văn hóa Nghệ An đã đồng hành cùng dân tộc qua mỗi giai đoạn lịch sử, từ kháng chiến kiến quốc đến công cuộc xây dựng, đổi mới và hội nhập. Từ những ngày đầu gian khó với phong trào “Diệt giặc dốt - Diệt giặc đói - Diệt giặc ngoại xâm”, đến những năm tháng kháng chiến chống Mỹ với các phong trào “Tiếng hát át tiếng bom”, “Góp gạo nuôi quân”, rồi bước vào công cuộc đổi mới, ngành Văn hóa Nghệ An đã xông pha nơi tuyến đầu kháng chiến, đem tiếng hát, lời ca đến mọi chiến hào, vùng sâu vùng xa. Những chiến sĩ trên mặt trận văn hóa đã làm rạng danh một thế hệ văn nghệ sĩ mà tên tuổi, tác phẩm còn vang mãi như: Nguyễn Văn Tý, Nguyễn Minh Châu, Trần Hữu Thung, Minh Huệ, Hoàng Trung Thông, Bùi Hiển, Đặng Thai Mai, Lê Hàm, Ánh Dương... Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, văn hóa đã trở thành vũ khí tinh thần sắc bén. Phong trào hoạt động văn hóa văn nghệ lúc bấy giờ đã trở thành biểu tượng cho niềm tin và khát vọng chiến thắng. Sau hòa bình, văn hóa tiếp tục đồng hành trong xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, bài trừ hủ tục, giữ gìn đạo lý truyền thống tốt đẹp “Tình làng nghĩa xóm”, “Uống nước nhớ nguồn”, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Như vậy có thể khẳng định rằng, trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, văn hoá - thông tin thực sự trở thành vũ khí tinh thần sắc bén, khơi lòng yêu nước, hun đúc ý chí kiên cường và củng cố niềm tin vào thắng lợi của cách mạng. Văn nghệ sĩ và báo chí cách mạng đã hoà mình vào đời sống chiến đấu, “lấy bút làm gươm”, biến nghệ thuật thành vũ khí. Họ chính là những “chiến sĩ” trên trận tuyến văn hoá - tư tưởng hoặc trực tiếp tham gia chiến đấu hoặc sáng tác để động viên tinh thần kháng chiến. Thơ ca, nhạc, kịch, hội hoạ, điện ảnh, báo chí….đều mang hơi thở chiến trường, phản ánh sự quả cảm, lòng kiên trung và niềm tin sắt son vào ngày thắng lợi.

80 năm qua, Văn hoá đã nuôi dưỡng tâm hồn và bản sắc, từ khúc dạo đầu của nền văn hoá kháng chiến, đến những vũ điệu tự tin của thể thao hội nhập với những khát vọng vươn cao, với những bước chân du lịch đưa Nghệ An ra các tỉnh trong khu vực, trong nước và ra thế giới và báo chí trở thành mạch dẫn tri thức kết nối niềm tin giữa Đảng bộ và Nhân dân tỉnh Nghệ An.

Những thành tựu quan trọng trong sự nghiệp đổi mới

Trong sự nghiệp đổi mới, ngành Văn hoá tiếp tục tạo dấu ấn từ công tác quản lý đến các lĩnh vực hoạt động

Tư duy quản lý nhà nước về văn hoá có sự chuyển đổi mạnh mẽ: Nhận thức về vị trí, vai trò của văn hoá đối với sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh ngày càng toàn diện và sâu sắc; chương trình, đề án phát triển tỉnh Nghệ An đều xác định vai trò đặc biệt quan trọng của văn hoá: Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Nghệ An đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Quy hoạch phát triển tỉnh Nghệ An thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 xác định quan điểm “lấy con người làm trung tâm, chủ thể, nguồn lực và mục tiêu của sự phát triển; phát triển hài hoà, gắn kết chặt chẽ giữa kinh tế với văn hoá, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, trong đó văn hoá là nền tảng tinh thần, là nguồn lực nội sinh”; Nghị quyết 05 của BCH Đảng bộ tỉnh Nghệ An về “xây dựng con người văn hoá, gia đình văn hoá Nghệ An đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển”….

Các cơ chế chính sách về văn hoá ngày càng được hoàn thiện. Điểm nhấn là hiện nay, đã có hàng trăm văn bản quy phạm pháp luật về chính sách đặc thù cho VHTTDL. Riêng trong nhiệm kỳ 2020 - 2025, tỉnh đã ban hành được hàng chục chính sách về phát triển sự nghiệp văn hoá, thể thao, du lịch, thông tin truyền thông. Các chính sách này tháo gỡ các “điểm nghẽn, nút thắt” trong phát triển sự nghiệp VHTTDL, thúc đẩy phát triển sự nghiệp VHTTDL theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển với tầm nhìn dài hạn 5 năm, 10 năm. Đây là minh chứng cho tầm nhìn chiến lược, giúp văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch Nghệ An hội tụ bản sắc và tỏa sáng, bứt tốc trong “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”. Trong bối cảnh tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, ngành VHTTDL đã tham mưu ban hành nhiều văn bản quan trọng về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch. Qua đó, tiếp tục khẳng định sự chuyển mình mạnh mẽ trong tư duy và hành động của toàn Ngành để dòng chảy văn hóa thấm sâu vào từng mạch nguồn đời sống, gắn kết văn hóa cộng đồng, vùng miền, làng, xã… tạo thành khối đại đoàn kết toàn dân tộc, hun đúc bản lĩnh, khơi dậy khát vọng phát triển và xây dựng một Nghệ An đổi mới và hội nhập mạnh mẽ. 

Công tác xây dựng môi trường văn hoá ngày càng đi vào chiều sâu và thực chất: Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” đã diễn ra sôi nổi ở địa bàn dân cư, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp với nhiều hoạt động thiết thực. Các hoạt động văn hóa lấy người dân làm chủ thể, vừa là người thụ hưởng đồng thời cũng là chủ thể sáng tạo văn hóa. Thông qua các hương ước, quy ước, trên cơ sở tự nguyện, tự quản, đã điều chỉnh các mối quan hệ, góp phần hình thành nên nhiều làng văn hóa, khu dân cư văn hóa, gia đình văn hóa tiêu biểu; nhiều lễ hội được phục hồi, duy trì; các thiết chế cơ sở như nhà văn hóa, thư viện… phát huy công năng, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống, nâng cao dân trí, bồi đắp lối sống văn minh, lành mạnh. Nhiều mô hình mới, cách làm hay về bảo tồn văn hoá truyền thống, đặc biệt là văn hoá của các dân tộc thiểu số xuất hiện; đời sống vật chất tinh thần của Nhân dân được nâng cao, đã rút ngắn được khoảng cách hưởng thụ văn hoá giữa các vùng miền.

Hệ thống di tích, di sản của Nghệ An chưa giai đoạn nào được biết đến sâu rộng như giai đoạn hiện nay. Hiện cả tỉnh có 2.602 di tích, danh thắng, trong đó có gần 500 di tích lịch sử được xếp hạng, bao gồm cả di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia và di tích cấp tỉnh; 463 di sản văn hoá phi vật thể được kiểm kê, trong đó có 14 di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia, Dân ca Ví, Giặm được UNESCO ghi danh là di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại. Các di tích, di sản được gìn giữ, bảo tồn và phát huy thành tài sản, nguồn lực quan trọng góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và các địa phương.

Công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc thiểu số đã được triển khai hiệu quả, giúp thu hẹp khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa các vùng miền với nhiều chính sách bảo tồn, xây dựng các mô hình văn hóa. Sở VHTTDL đã phối hợp với các địa phương định kỳ tổ chức Đêm hội Sắc Xuân miền Tây, Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam, Liên hoan nghệ thuật trình diễn dân gian các dân tộc thiểu số cho đồng bào ở các vùng miền núi Nghệ An và đưa đồng bào các DTTS miền Tây Nghệ An tham gia các hoạt động tại Làng văn hoá các dân tộc Việt Nam, Ngày hội văn hoá các DTTS do Bộ VHTTDL tổ chức đã góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân. 

Đêm hội Sắc xuân miền Tây Nghệ An năm 2025 tại xã Chi Khê (Con Cuông cũ)

Văn hoá nghệ thuật bước vào kỷ nguyên phát triển đa sắc - đa phương tiện. Một số loại hình nghệ thuật như nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh, triển lãm, quảng cáo… đã có những bước đi sáng tạo, từng bước chuyên nghiệp. Nhiều cuộc triển lãm, sự kiện văn hóa, nghệ thuật quy mô lớn được tổ chức có chất lượng nghệ thuật cao, phục vụ nhiệm vụ chính trị, đồng thời đáp ứng tốt nhu cầu thụ hưởng nghệ thuật ngày càng cao của người dân.

Thể thao đã có những bước tiến mạnh mẽ khẳng định bản lĩnh và tầm vóc. Phong trào thể dục thể thao quần chúng phát triển sâu rộng, thu hút đông đảo người dân tham gia, nâng cao sức khỏe cộng đồng. Thể thao thành tích cao gặt hái nhiều thành công trên đấu trường trong nước, khu vực và quốc tế, mang lại niềm tự hào cho mảnh đất xứ Nghệ. Lần đầu tiên, Nghệ An có HCV tại các giải: bơi lặn SEA GAMES và Cúp thế giới, Giải vô địch Cầu mây Thế giới, Giải vô địch Pencak Silat châu Á, Giải Cử tạ Thanh thiếu niên trẻ châu Á,  Giải vô địch Jujitsu Đông Nam Á và và nhiều danh hiệu cao quý khác. CLB Bóng đá Sông Lam Nghệ An được biết đến là một lò đào tạo uy tín, có nhiều lứa cầu thủ chất lượng, đóng góp nhiều thành tích cho bóng đá Việt Nam…

VĐV Nguyễn Trọng Dũng - HCV môn lặn tại Sea Games 32

Du lịch và báo chí, truyền thông trở thành cánh cửa kết nối Nghệ An với các tỉnh trong khu vực và trong nước. Du lịch tăng trưởng trở thành điểm sáng trong bức tranh kinh tế - xã hội của tỉnh. Báo chí, xuất bản tiếp tục giữ vai trò là tiếng nói của Đảng bộ và diễn đàn của Nhân dân

Định hướng phát triển văn hoá trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, ngành Văn hóa Nghệ An xác định rõ vai trò và sứ mệnh: Văn hóa phải được nhìn nhận và đầu tư đúng mức, có chiều sâu, lấy con người làm trung tâm, lấy bản sắc làm điểm tựa, lấy đổi mới sáng tạo làm phương thức phát triển cốt lõi. Phát triển văn hóa phải song hành với phát triển kinh tế - xã hội; gắn với xây dựng con người, giữ gìn bản sắc, đồng thời lan tỏa giá trị Việt trong kỷ nguyên số. Toàn ngành tập trung thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm:

Xây dựng và phát triển nguồn nhân lực: Xây dựng đội ngũ đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, đáp ứng yêu cầu phát triển của văn hoá, thông tin, thể thao, du lịch; Xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với thử thách, khó khăn; Mỗi cán bộ làm công tác VHTTDL phải thực sự am hiểu về VHTTDL, thực hành và phấn đấu để trở thành đại sứ VHTTDL; Đặc biệt chú trọng tới nguồn nhân lực trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn truyền thống.

Tập trung xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh, theo hướng thực chất, hiệu quả để làm cho văn hoá ngày càng thấm sâu vào đời sống xã hội. Ưu tiên xây dựng văn hoá trong hệ thống chính trị, xây dựng văn hoá trong từng cộng đồng làng, bản, khối phố, cơ quan, đơn vị và trong mỗi gia đình; chú trọng xây dựng môi trường văn hoá số trong bối cảnh đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ; Đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; nhân rộng kịp thời các mô hình hay, gương người tốt, việc tốt, điển hình tiên tiến.

Huy động, sử dụng và phát huy tối đa hiệu quả mọi nguồn lực đầu tư cho phát triển văn hoá, thông tin, thể thao, du lịch. Triển khai có hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc về phát triển văn hoá giai đoạn 2025 - 2035, Chiến lược phát triển văn hoá, thông tin, thể thao, du lịch đến năm 2030, Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hoá đến năm 2030; Đầu tư, xây dựng, hoàn thành các công trình, thiết chế văn hoá: Trung tâm Bảo tồn và phát huy di sản Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh, Trung tâm Văn hoá đa chức năng, Khu liên hiệp thể thao….Quản lý, khai thác, sử dụng hiệu quả tài sản công đối với tài sản kết cấu hạ tầng văn hoá, thông tin, thể thao, du lịch.

Tập trung phát triển các ngành công nghiệp văn hoá. Ưu tiên tập trung cho các lĩnh vực: Nghệ thuật biểu diễn, trọng tâm là dân ca Ví, Giặm; du lịch văn hoá, trọng tâm là du lịch biển, du lịch trải nghiệm, du lịch văn hoá cộng đồng, du lịch nghỉ dưỡng, du lịch di tích, danh thắng….; công nghiệp giải trí trọng tâm là thu hút đầu tư phát triển các trung tâm điện ảnh, chiếu phim, triển lãm….; tăng cường chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ vào các hoạt động nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh, triển lãm bảo tàng và di tích, di sản văn hoá….Tham mưu cấp có thẩm quyền ban hành các chính sách ưu đãi hỗ trợ về thuế, đất đai…cho các doanh nghiệp đầu tư phát triển các ngành công nghiệp văn hoá của tỉnh.

Phát triển thể thao theo hướng chuyên nghiệp, bền vững. Làm tốt công tác thể thao quần chúng, qua đó nâng cao sức khoẻ, thể chất cho mọi người dân, đồng thời tạo nguồn, lựa chọn những nhân tố mới cho thể thao chuyên nghiệp, thành tích cao. Cải thiện chế độ, chính sách đối với vận động viên, huấn luyện viên, tập trung các nguồn lực và công nghệ hiện đại để đầu tư cho vận động viên thành tích cao cọ xát, nâng cao trình độ chuyên môn, đủ sức đạt huy chương trên đấu trường khu vực, châu lục và quốc tế.

Phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đủ sức cạnh tranh với các tỉnh trong khu vực và trong nước theo hướng chuyên nghiệp, chất lượng, hiệu quả. Chú trọng phát triển du lịch văn hoá, khai thác hiệu quả du lịch đêm, ưu tiên phát triển du lịch nghỉ dưỡng biển; tiếp tục đổi mới công tác quảng bá xúc tiến theo hướng đa dạng hoá, kết hợp xúc tiến thực địa và trên không gian mạng, khai thác hiệu quả xúc tiến thông qua lễ hội văn hoá, hội nghị hợp tác trong và ngoài nước…

Tăng cường công tác quản lý báo chí, truyền thông, xuất bản phát triển đúng định hướng “nhân văn, chuyên nghiệp, hiện đại”. Tạo môi trường để báo chí, truyền thông tuyên truyền sâu rộng chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với người dân nhanh nhất, hiệu quả nhất. Đồng thời, báo chí, xuất bản đóng góp có hiệu quả vào công tác giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, quảng bá hình ảnh, đất nước, con người Việt Nam ra thế giới. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong các cơ quan báo chí, xuất bản và trong công tác quản lý báo chí, xuất bản. Có cơ chế chính sách để các cơ quan báo chí, xuất bản hoạt động hiệu quả về kinh tế, thích ứng với xu thế báo chí, xuất bản hiện đại. Tiếp tục tổ chức Giải Báo chí của tỉnh chất lượng, có uy tín, lan tỏa hơn nữa các giá trị văn hóa đến với công chúng. 

Thực hiện phương châm hành động của Bộ VHTTDL “Văn hoá là nền tảng - Thông tin là mạch dẫn - Thể thao là sức mạnh - Du lịch là nhịp cầu kết nối”, toàn ngành quyết tâm thực hiện thắng lợi các nhiệm, đưa sự nghiệp VHTTDL tỉnh nhà bước vào kỷ nguyên mới với những thành tựu mới, dấu ấn mới, góp phần xây dựng tỉnh Nghệ An thành tỉnh khá như sinh thời Bác Hồ hằng mong muốn và góp phần xây dựng đất nước Việt Nam giàu mạnh, công bằng, văn minh, phồn vinh và hạnh phúc./.

(Bài đã đăng VHTT Nghệ An số 18 - Tháng 9/2025)