Văn hóa Nghệ An

Cách đây 70 năm, dưới sự lãnh đạo sáng suốt và tài tình của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, Cách mạng Tháng Tám đã thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được thành lập. Bộ thông tin, Truyên truyền – một thành viên của Chính phủ Cách mạng lâm thời Việt nam dân chủ cộng hòa đã được ra đời ngày 28.8.1945. Ngày đó đã trở thành ngày truyền thống của ngành văn hóa.

Ở Nghệ An, sau ngày cách mạng thành công, Ủy ban nhân dân cách mạng được thành lập. Ban Thông tin, Tuyên truyền là một trong những thành viên đầu tiên của Ủy ban, có trách nhiệm thông tin, tuyên truyền đường lối chủ trương chính sách của Chính phủ, động viên toàn dân, hăng hái xây dựng chính quyền, xây dựng cuộc sống mới, xây dựng và bảo vệ chính phủ, bảo vệ đất nước. Tùy vào các điều kiện lịch sử cụ thể, các nhiệm vụ chiến lược của cách mạng được xác định trong từng giai đoạn mà tên gọi, tổ chức và nhiệm vụ cụ thể của ngành văn hóa được điều chỉnh một cách phù hợp, nhằm phát huy cao nhất năng lực sáng tạo, năng lực quản lý xã hội của ngành trên lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thông tin, tuyên truyền. Tùy vào điều kiện thời bình hay thời chiến, thuận lợi hay khó khăn, có những lúc cơ quan đầu nãocủa ngành gọi là ban, lúc gọi là ty, lúc gọi là sở; lại có lúc tách ra, lúc nhập vào lúc tăng thêm các chức năng nhiệm vụ, các lĩnh vực nhưng xuyên suốt trách nhiệm của ngành vẫn là đội quân tiên phong trong công cuộc xây dựng nền văn hóa mới, tổ chức, tập hợp năng lực của cộng đồng gìn giữ, bảo tồn các giá trị truyền thống tốt đẹp và sáng tạo nên những giá trị mới vì mục đích xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, làm nền tảng tinh thần và động lực cho sự vận động phát triển của đất nước, của dân tộc.

70 năm qua, ngành văn hóa đã đồng hành cùng đất nước; lớn lên, trưởng thành cùng đất nước. Văn hóa, trong thời chiến cũng như trong thời bình, luôn luôn là lực lượng quan trọng, lĩnh vực quan trọng, mặt trận quan trọng bậc nhất của đất nước, của dân tộc. Văn nghệ sỹ, trí thức luôn luôn là đội ngũ có năng lực, thắp sáng lên ngọn lửa tình yêu đất nước, khơi nguồn sáng tạo, phát huy trí tuệ của cộng đồng vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ quê hương đất nước.

70 năm qua là hành trình xuyên suốt và đầy năng động của ngành văn hóa Nghệ An và cả nước từ Dân tộc – Khoa học – Đại chúng đến Xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. và hôm nay là xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.

Thành quả của hành trình đó là sắc diện, là bề dày của một nền văn hóa mới, tiên tiến hơn, hiện đại hơn nhưng vẫn đậm đà bản sắc, phong vị quê hương, đất nước; Đa sắc, đa thanh nhưng vẫn cùng một dòng trong đất nước. Đó là một nền văn hóa đang cựa mình vì tương lai, đang vận động kiến tạo những giá trị mới nhằm hòa nhập và cung cấp năng lượng nền tảng cho hành trình phát triển mới của quê hương, đất nước.

Hành trình 70 năm qua của ngành văn hóa tỉnh nhà thật đáng tự hào, thật vinh quang. Đó là kết quả, là lắng đọng, là kết tinh, là sự thăng hoa của biết bao xúc cảm, trăn trở, vật vã, và của cả những nước mắt, những máu của biết bao đồng bào, đồng chí, mà trong đó có rất nhiều nghệ sỹ - chiến sỹ cầm bút của ngành. Xin tri ân đồng bào đồng chí đã hy sinh vì sự hồi sinh lớn mạnh của đất nước, sự trường tồn của nền văn hóa dân tộc. Xin tri ân đồng bào đồng chí đã hết lòng chăm lo cho cán bộ, trí thức, văn nghệ sỹ của ngành văn hóa, trong suốt mấy chục năm qua; Nếu không có sự che chở, đùm bọc và chỉ bảo cưu mang của đồng bào, đồng chí, chắc chắn ngành văn hóa Nghệ An không đi tới đích một cách tự tin vững chắc như ngày hôm nay.

Để đi tới hôm nay, nhìn lại hành trình 70 năm qua, chúng ta cũng tự nhìn thấy rằng, không phải hành trình đó lúc nào cũng bằng phẳng, không phải lúc nào, việc gì chúng ta cũng trọn vẹn, cũng thành công. Có nhiều lúc, nhiều việc lực bất tòng tâm, cũng có nhiều việc ta còn dại khờ, chưa đủ kinh nghiệm và bản lĩnh để thấu rõ và hành động đúng, nhất là việc ứng xử với di sản văn hóa. Xin được tiền nhân và đồng bào lượng thứ vì những điều chưa đúng, chưa phải, chưa hay của chúng tôi.

Văn hóa là một dòng sông mải miết chảy, để tích tụ phù sa bồi đắp nên các nền văn hóa của nhân loại. Tùy vào thượng nguồn, vào khả năng khai luồng, khơi mạch của con người mà mỗi dòng sông tạo nên những trầm tích phù sa khác nhau. Đó là bản sắc, là cái riêng của mỗi nền văn hóa, các đặc trưng của vùng miền như Dân ca Ví giặm của Nghệ Tĩnh. Nhưng cuối cùng thì mọi dòng sông đều đổ về biển cả. Toàn cầu hóa là lúc mà các nền văn hóa sẽ chạm vào nhau, giao lưu với nhau. Bản sắc và bản lĩnh của các nền văn hóa sẽ tự khẳng định mình trong quá trình tiếp biến để tạo nên những giá trị mới.

Quá trình toàn cầu hóa hiện đại đã bắt đầu từ nhiều thập kỷ nhưng bây giờ là gia đoạn tăng tốc của văn hóa Việt Nam. Bối cảnh quốc tế mới liên quan đến Việt nam, đã và đang diễn ra nhanh chóng, dồn dập.

Nghệ An không đứng ngoài xu thế, bối cảnh và không gian của cuộc vận động đó. Với vị thế và khát vọng trở thành trung tâm kinh tế, văn hoá của khu vực Bắc Trung bộ, Nghệ An phải bứt phá với tốc độ nhanh hơn, cường độ lớn hơn trong quá trình phát triển. Trong sự vận động đó, văn hoá phải phát huy vai trò tiên phong để trở thành nền tảng tinh thần, trí tuệ và động lực cho phát triển. Văn hoá phải kiến tạo được các giá trị mới tương thích với các giá trị truyền thống và phù hợp với các giá trị phổ quát của thời đại. Định hướng cho công cuộc kiến tạo các giá trị mới là vô cùng quan trọng đòi hỏi một tầm nhìn xa và tầm nhìn đó phải được đảm bảo bằng một bản lĩnh chính trị - văn hoá vững vàng, một khả năng tư duy vượt thoát. Các mục tiêu mà chúng ta hướng đến phải thiết thực, hữu ích với cuộc sống và sự phát triển. Trong tương lai gần, những mục tiêuchúng ta cần hướng tới là:

Thứ nhất, xây dựng một cộng đồng xã hội nề nếp, văn minh. Trong cộng đồng đó, các mối quan hệ đều được thiết lập trên cơ sở các chuẩn mực của pháp luật, đạo đức và văn hoá tiến bộ, kể cả ứng xử với môi trường tự nhiên. Điều này cần được xem là mục tiêu xuyên suốt của các hoạt động văn hoá trong thời gian tới, ít nhất là vài ba chục năm tới. Từ gần hai chục năm nay, chúng ta đã có cuộc vận động Toàn dân xây dựng đời sống văn hoá và đã đạt được nhiều kết quả khả quan. Tuy nhiên, với mục tiêu này, chúng ta cần lượng hoá, cụ thể hoá các hành vi, các mối quan hệ bằng các chuẩn mực đạo đức, văn hoá và pháp luật. Nếu các cộng đồng đều xây dựng được các bộ quy tắc ứng xử thì chúng ta hoàn toàn có thể hy vọng về một xã hội nề nếp, văn minh, trật tự.

Thứ hai, cần phải nỗ lực để có các sáng tạo văn hoá nghệ thuật có trình độ nghệ thuật cao, nội dung tư tưởng sâu sắc; hướng tới trong vòng hai thập kỷ tới, Vinh, Nghệ An là một địa chỉ, một trung tâm sáng tạo có uy tín về văn học, nghệ thuật. Mọi hoạt động sáng tạo đều hướng đến giá trị và để có điều đó cần kiến tạo được môi trường sáng tạo, các không gian sáng tạo dân chủ, cởi mở, phát huy được năng lực cảm xúc của người nghệ sỹ.

Thứ ba, phải nỗ lực trong truyền thụ tri thức, quan điểm thẩm mỹ, định hướng thẩm mỹ cho cộng đồng trong nỗ lực chung là xây dựng những phẩm chất văn hoá cho tất cả các thành viên cộng đồng xã hội.

Thứ tư, bảo tồn tốt các di sản văn hoá; Gắn việc phát huy giá trị di sản văn hoá với phát triển du lịch một cách hợp lý, hài hoà, ưu tiên mục đích bảo tồn gắn với phát huy hiệu quả kinh tế, nhất là Dân ca Ví giặm.

Để sáng tạo một tác phẩm, một công trình văn hoá đã khó, để hình thành một giá trị văn hóa lại càng khó hơn nhiều. Để thực hiện được các mục tiêu nói trên cần phải có năng lực sáng tạo, có nguồn lực vật chất, có thời gian, có phương pháp tư duy khoa học và đặc biệt là phải có sự đồng thuận cao của xã hội. Căn cứ vào điều kiện thực tế hiện nay của ngành, hướng vào các mục tiêu đã xác định, chúng ta phải kiên định các nguyên tắc cần được xác lập và thực hiện. Đó là:

Tất cả mọi hoạt động văn hóa đều hướng đến lợi ích thiết thực của người dân, hướng đến giá trị; Tránh hình thức, gây lãng phí, phản cảm.
Tránh các biểu hiện chủ quan áp đặt, tạo sự đồng thuận xã hội, mọi hoạt động đều hướng tới xây dựng và bảo vệ khối đoàn kết cộng đồng. không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.
Mọi đánh giá, thẩm định về văn hoá, nghệ thuật đều phải kháchquan, khoa học dựa trên các chuẩn mực về thẩm mỹ, đạo đức và tư tưởng nghệ thuật.
Tôn trọng và ủng hộ cái mới cái tiến bộ; bảo vệ các giá trị, các chuẩn mực đạo đức truyền thống, dù khó khăn đến bao nhiêu cũng phải làm.

Các nguyên tắc này sẽ có giá trị như bộ quy chuẩn về hành vi của những hoạt động trong các lĩnh vực văn hoá, tạo điều kiện cho các hành vi hướng tới các mục tiêu – giá trị, đem lại lợi ích cho cộng đồng.

Ngày mai phải bắt đầu từ hôm nay. Tương lai phải bắt đầu từ hiện tại. Để thực hiện được các mục tiêu theo các nguyên tắc đã được xác định, thiết nghĩ chúng ta phải bắt đầu bằng các công việc, các nhiệm vụ cụ thể, các vấn đề cụ thể có ý nghĩa như là tiền đề cho các công việc tiếp theo trong tương lai. Từ thực tế của đời sống văn hoá cộng đồng, thực lực và cách thức hoạt động của ngành, trước mắt, chúng ta cần tập trung thực hiện một số công việc, giải quyết một số vấn đề cần kíp nhất. Đó là:

1.Làm tốt công tác tham mưu để thực hiện đầu tư cho văn hóa có trọng tâm, trọng điểm, có kết quả tốt và hiệu quả cao. Kiên quyết nói không với các công trình, các dự án, các chương trình, các hoạt động văn hóa không hoặc chưa đem lại hiệu quả thiết thực với đời sống của nhân dân, chưa phù hợp với điều kiện và khả năng của ngành, của tỉnh.

2.Tăng cường và quyết tâm cải cách hành chính trong các hoạt động của ngành; Xây dựng và ban hành bộ tiêu chuẩn chất lượng công việc và quy tắc làm việc của ngành văn hoá.

3.Rà soát, kiện toàn lại đội ngũ, bộ máy; Kiên quyết xử lý tình trạng công chức, viên chức yếu kém về năng lực, về ý thức trách nhiệm và kỷ luật lao động. Dành mọi khả năng để tiếp nhận, bổ sung những văn nghệ sỹ, trí thức tài năng, những công chức, viên chức có năng lực, có trách nhiệm và tận tụy với nghề.

Xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành văn hoá, hướng tới một đội ngũ trí thức, văn nghệ sỹ, công chức có trình độ học vấn và chuyên môn cao, có tài năng, có năng lực sáng tạo dồi dào và hòa nhập tỉnh táo.

4.Nâng cao tính chuyên nghiệp cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, đồng thời với nâng cao chất lượng các hoạt động chuyên môn, cải thiện chất lượng các hoạt động văn hoá – nghệ thuật trên địa bàn toàn tỉnh.

5.Rà soát lại hệ thống các danh hiệu văn hoá, kiên quyết chống bệnh thành tích; Tiến tới tham mưu xác lập các bộ quy tắc ứng xử cộng đồng thống nhất trong toàn tỉnh để từng bước xây dựng nề nếp sinh hoạt văn hoá của cộng đồng.

Từ 70 năm trước, trong gian khó buổi đầu của chính quyền dân chủ nhân dân, đội ngũ của chúng ta đã hình thành và đã đi cùng đất nước suốt hành trình từ bấy đến nay.

Chúng ta đã trở thành đội quân tiên phong trong công cuộc xây dựng nền văn hoá mới vì sự hưng thịnh của đất nước, sự phát triển của nền văn hoá dân tộc.

Lịch sử không lặp lại. Mỗi thời đại có số phận và trách nhiệm riêng. Mỗi con người cần có một tầm nhìn hướng về tương lai, trên cơ sở của thực tiễn và kinh nghiệm lịch sử. Nghệ An chúng ta đang vươn ra, với vận hội mới, khát vọng mới, thuận lợi cũng nhiều nhưng thách thức cũng nhiều. Vì vậy đòi hỏi ngày càng nhiều hơn, cao hơn ở nội lực văn hoá của đội ngũ cán bộ và cả cộng đồng. Để xây dựng và phát huy được nội lực văn hoá với những giá trị mới tiên tiến, đậm đà bản săc dân tộc, đáp ứng đòi hỏi của sự phát triển, trách nhiệm trước hết thuộc về ngành văn hoá. Chúng ta xin tiếp tục gánh vác trách nhiệm này. Hy vọng và tin tưởng với sự lãnh đạo của Đảng, sự chăm lo của nhà nước sự ủng hộ của Nhân dân, chúng ta sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ.