1. Vì sao lại xảy ra cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung hiện nay?

Trong cuộc chiến tranh lạnh (1945-1991), do muốn tập trung vào việc chống lại Liên Xô, Mỹ đã thực hiện chính sách lôi kéo Trung Quốc về phía mình. Vì vậy Mỹ đã ký kết với Trung Quốc Hiệp ước Thượng Hải (1972), cho Trung Quốc nắm chiếc ghế thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, loại bỏ Đài Loan ra khỏi Liên Hợp Quốc. Mỹ còn ủng hộ Trung Quốc trong công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế đất nước. Từ đó, Trung Quốc đã có nhiều thuận lợi, vừa loại bỏ được kẻ thù là Mỹ, vừa rảnh tay tập trung vào công cuộc xây dựng phát triển kinh tế. Tháng 12/1978, Trung Quốc bắt đầu tiến hành công cuộc cải cách mở cửa. Vì vậy mà sau 40 năm cải cách mở cửa kinh tế, đất nước với tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm khoảng 10%, Trung Quốc phát triển mạnh mẽ, từ một nước nghèo nàn, lạc hậu, đến nay, nền kinh tế Trung Quốc đã chiếm khoảng 15% GDP của thế giới, chỉ đứng sau Mỹ, chiếm gần 25% GDP toàn cầu. Năm 2017, GDP của Trung Quốc đã đạt khoảng 12.100 tỷ USD. Kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 2.100 tỷ USD (năm 2016), thặng dư thương mại đạt khoảng 288 tỷ USD (năm 2017). Đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc đạt khoảng 139 tỷ USD (năm 2016), và đầu tư của Trung Quốc ra thế giới đạt 170 tỷ (năm 2017). Dự trữ ngoại tệ đạt 3.100 tỷ USD (năm 2016). Trung Quốc đứng hàng đầu trên thế giới ở 3 lĩnh vực i)trong phân công lao động quốc tế kiểu mới. Hiện nay, trong xu thế toàn cầu hóa, các nước đều tham gia vào một số công đoạn sản xuất và trao đổi hàng hóa trung gian với nhau, trong các mạng lưới sản xuất, mỗi điểm đặt ở một nước và thực hiện một chức năng - gọi là mạng sản xuất quốc tế. Trung Quốc là thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới của rất nhiều mặt hàng. Là thị trường có lượng cầu tiềm năng khổng lồ, đã giải thích vì sao, tất cả các mạng sản xuất quốc tế trên thế giới, đều muốn đặt một số nút, đặc biệt là các nút lớn ở Trung Quốc. Các ngành có nhiều mạng sản xuất lựa chọn Trung Quốc làm nút, nhất là điện tử. KT, ô tô, chế tạo máy, dệt may, da giầy…Trung Quốc là địa điểm đầu tư có chi phí thấp; nền kinh tế mở cửa, môi trường đầu tư thuận lợi, kết cấu hạ tầng giao thông và liên lạc tốt, dịch vụ logicstics phát triển, lượng cung ứng lao động kỹ năng dồi dào, khả năng hội tụ, liên kết ngành tốt… Trung Quốc lại là địa điểm đầu tư có chi phí thấp, nên mạng sản xuất quốc tế nào cũng lựa chọn Trung Quốc làm một “mắt xích” quan trọng nhất. Vừa lắp ráp sản phẩm hoàn chỉnh, vừa sản xuất linh kiện, nguyên phụ liệu của mạng/chuỗi... ii)Lĩnh vực thứ hai tỏ rõ “thế và lực cường quốc” của Trung Quốc sau 40 năm cải cách mở cửa kinh tế là ngành “công nghệ cao”. Mô hình công nghiệp dựa vào công nghệ của TQ là nguyên nhân khiến cho năng lực đổi mới, sáng tạo, năng lực công nghệ của doanh nghiệp cả nước TQ đã phát triển mạnh mẽ, không ngừng. TQ đề ra chiến lược “Madein china 2025” với 10 lĩnh vực công nghệ cao đứng đầu thế giới vào năm 2025. iii) Lĩnh vực thứ ba là TQ là người quyết định giá cả trên nhiều thị trường thế giới, đặc biệt là giá quặng (sắt, đồng, thiếc, nickel, vàng, chì, nhôm), than đá, dầu thô, bông, cao su tự nhiên v.v…[1]

Vì vậy, tại Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc XIX (2017), TQ đã đề ra mục tiêu sẽ trở thành cường quốc kinh tế, giữ vị trí hàng đầu thế giới vào năm 2049. TQ sẽ tiến hành “Trung Quốc hóa thế giới”, thay thế Mỹ lãnh đạo thế giới.

Trước những tuyên bố, việc làm của TQ, ông D.Trump, kể từ khi đưa ra đường lối tranh cử Tổng thống, đã đưa ra những tuyên bố rất cương quyết với TQ. Ông nói: “Nói thẳng, TQ không phải là bạn ta. Họ xem ta như kẻ thù. Tốt hơn là Washington nên tỉnh ra thật nhanh, vì TQ đang cướp công ăn việc làm của ta, phá hủy ngành công nghiệp chế tạo của ta, ăn trộm công nghệ và năng lực quân sự của ta với tốc độ âm thanh. Nếu nước Mỹ không sớm khôn lên, tổn thất sẽ là không thể cứu được…Người ta dự đoán rằng đến năm 2027, TQ sẽ vượt Mỹ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới - và điều này sẽ xảy ra nhanh hơn nếu các xu hướng thảm họa trong nền kinh tế của B.Obama còn tiếp tục điều hành. Nghĩa là trong một vài năm tới, Mỹ sẽ bị nhấn chìm bởi “cơn sóng thần” TQ - tôi đoán đến năm 2016, nếu ta không hành động nhanh… Ngay lúc này, ta đang có khoản thâm hụt thương mại khổng lồ là 300 tỷ USD với TQ. Nghĩa là cứ mỗi năm, TQ kiếm được từ Mỹ 300 tỷ USD… Và đáng buồn thay, ngành công nghiệp chế tạo của Mỹ từng vô địch, thì giờ đây, vì chuyện TQ lừa ta bằng đồng tiền của họ, nên các công ty không thể cạnh tranh về giá, dù ta đã làm ra những sản phẩm tốt hơn nhiều. Bởi vậy, bây giờ TQlà nhà sản xuất và xuất khẩu hàng đầu thế giới. Nhân đây cũng xin nói thêm là họ có hơn 3.000 tỷ USD ở ngân hàng dự trữ nước ngoài. Đó là số tiền đủ để TQ mua cổ phần chi phối mọi công ty lớn của ta…Vậy ta phải làm gì? TQ đưa đến 3 mối đe dọa lớn đối với Mỹ. Khi thao túng tiền tệ quá đáng; nỗ lực phá hủy nền tảng sản xuất của Mỹ có hệ thống; gián điệp công nghiệp và chiến tranh mạng chống lại Mỹ. Nhưng chính quyền Obama gần như đồng lõa trong việc giúp người TQ giẫm đạp lên ta. Obama tuyên bố ta không thể làm những việc có lợi cho ta, bởi nó có thể châm ngòi cho “một cuộc chiến tranh thương mại”. Tuy nhiên, tôi tin rằng chúng ta có thể vượt qua các mối đe dọa của TQ bằng một chiến thuật khôn ngoan và một nhà thương thuyết cứng rắn” [2].

Đặc biệt, sau khi trở thành vị Tổng thống Mỹ lần thứ 45, Tổng thống D.Trump đã đưa ra đường lối mới, quyết liệt trong chính sách đối nội và đối ngoại. Chính sách “nước Mỹ trước tiên” của ông đã làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại trên nhiều vấn đề khác nhau. Riêng đối với TQ, những gì ông đã tuyên bố với cử tri, ông đều thực hiện rất mạnh mẽ, qua hơn 2 năm cầm quyền, thể hiện qua 5 bước phát triển trong cuộc chiến tranh của Mỹ với TQ trên các lĩnh vực về kinh tế và chính trị hiện nay. Điều đó đã giải thích rõ câu hỏi vì sao lại xảy ra cuộc chiến tranh thương mại kinh tế, chính trị Mỹ - Trung hiện nay!

2. Bước thứ nhất: Chiến tranh thương mại:

Bắt đầu từ tháng 3/2018, Tổng thống Mỹ D.Trump đã công bố kế hoạch áp thuế quan đối với một loại mặt hàng đến từ TQ, lên đến 60 tỷ USD vào Mỹ mỗi năm. Mục đích nhằm chống lại sự bất cân bằng trong cán cân thương mại giữa hai nước. Năm 2017, Mỹ nhập siêu từ TQ lên đến 376 tỷ USD (Mỹ xuất khẩu 130 tỷ USD, nhập khẩu 506 tỷ USD). Cho đến nay, Mỹ đã đánh thuế 10%, 25% cho hơn 6000 mặt hàng của TQ xuất khẩu vào Mỹ, với số tiền đánh thuế lên đến 250 tỷ USD. Còn TQ cũng đã đánh thuế 5000 mặt hàng của Mỹ xuất khẩu vào TQ, với số tiền cũng lên đến 110 tỷ USD. Như vậy, Mỹ đã đánh đến gần 50% hàng hóa nhập khẩu từ TQ vào Mỹ. Còn TQ đã đánh đến 85% số lượng hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ vào TQ [3]. Trước nguy cơ về một cuộc chiến tranh thương mại đang diễn ra ngày càng khốc liệt, có khả năng sẽ leo thang, kéo dài, gây tổn thất to lớn cho nền kinh tế của cả hai nước Mỹ và TQ, vì vậy hai bên, đặc biệt là TQ đã đề nghị đàm phán, tìm ra giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, lựa chọn con đường thoát hiệu quả nhất cho nền kinh tế hai nước. Qua hai cuộc đàm phán, đặc biệt là cuộc đàm phán gần đây ngày 7-8/01/2019, phía TQ đã có những cải thiện nhất định, thông qua việc TQsẽ mua nông sản, dầu thô, cắt giảm nhập khẩu

đối với ô tô của Mỹ... nhưng các động thái này dự kiến chưa làm tăng mạnh kim ngạch nhập khẩu của TQ. Nhiều khả năng giá trị nhập khẩu của TQ từ Mỹ trong quý I/2019 cũng chỉ ngang bằng hoặc cao hơn khoảng 4-5 tỷ USD thương mại hai bên (ước tính tối thiểu 50-60 tỷ USD/năm) [4]. Như vậy, phía TQ vẫn chưa đáp ứng được trong cân bằng thương mại hai bên, vì vậy cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung khó lòng hạ nhiệt. Rõ ràng, quả bóng đang ở sân phía TQ. Nếu phía TQ không tìm ra những giải pháp căn cơ, e rằng Mỹ sẽ tiếp tục cuộc chiến tranh thương mại với TQ. Đúng như ông chủ công ty Alibaba của TQ là Jack Ma đã cảnh báo với các doanh nghiệp cũng như các nhà lãnh đạo TQ  hãy chuẩn bị cho kịch bản cuộc chiến thương mại với Mỹ sẽ kéo dài 20 năm và gây ra những ảnh hưởng lớn hơn so với suy nghĩ của hầu hết mọi người [5].

3. Bước thứ hai: Chiến tranh công nghệ

Chính quyền của Tổng thống Mỹ D.Trump đã chứng tỏ rằng Tổng thống sẽ giữ lời hứa khi ra tranh cử, đó là kiềm chế sự trỗi dậy của ngành công nghiệp TQ. Việc làm đầu tiên là chính phủ Mỹ ra những đòn “tấn công phẫu thuật”, thông qua việc tăng thuế đối với các mặt hàng được nhắm đến trong kế hoạch “Madein China 2025”. Danh sách thứ nhất gồm 818 mặt hàng, trị giá 34 tỷ USD nhập khẩu, phải chịu thêm một khoản phụ phí 25% kể từ ngày 6/7/2018. Danh sách thứ hai (được lập từ sau cuộc điều tra trong khuôn khổ của Điều 301 Luật Thương mại Mỹ) bao gồm 284 mặt hàng, với mức tăng thuế vẫn chưa được quyết định. Trong danh sách này, không có các mặt hàng tiêu dùng. Trên mặt hàng công nghệ, mục tiêu của Tổng thống D.Trump còn đi xa hơn nhiều so với một biện pháp trừng phạt. Đó là hạn chế những bước tiến của TQ bằng cách ngăn chặn các hoạt động chuyển giao công nghệ cho ngành công nghiệpTQ. Thị trường TQ luôn là nơi được mơ ước và Bắc Kinh cho phép nước ngoài tiếp cận, đánh đổi lấy quyền sở hữu công nghệ. Các hoạt động đầu tư nước ngoài tại TQ từ lâu đã mang lại nhiều lợi nhuận đủ để các doanh nghiệp nước ngoài chấp nhận nhượng lại công nghệ của họ. Nhưng kể từ khi Tổng thống D.Trump lên nắm quyền, ông kiên quyết thực hiện các chính sách chống lại việc TQ ăn cắp, thâu tóm mua bán lại bản quyền công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao của Mỹ. Vì vậy, hai năm qua, các doanh nghiệp Mỹ đã do dự hơn khi quyết định làm ăn với TQ. Còn về phía doanh nghiệp TQ, họ đầu tư ra nước ngoài nhằm mục tiêu tiếp cận nguồn tài nguyên và công nghệ cao của thế giới, trong đó có Mỹ. Từ năm

2014 đến 2016, các doanh nghiệp TQ đã đầu tư vào Mỹ nhiều hơn so với các doanh nghiệp Mỹ đầu tư vào TQ, kéo theo đó là việc TQ tiến hành các hoạt động gián điệp nhằm ăn cắp công nghệ cao. Vì vậy, Mỹ là nước đầu tiên ở phương Tây thực hiện cuộc tấn công mạnh mẽ vào kế hoạch “Made in china 2025”. Tháng 3/2018, vụ việc liên quan đến Tập đoàn viễn thông TQ (ZTE) dính líu đến vi phạm bản quyền về các thiết bị bán dẫn của Mỹ. Hoặc ông giám đốc điều hành tập đoàn Ailibaba của TQ là Jack Ma đã công bố thành lập một bộ phận nghiên cứu và phát triển chuyên về sản xuất các chip sử dụng trong ngành chế tạo có liên quan đến bản quyền của Mỹ [6]. Đặc biệt, vừa qua, nữ Phó Chủ tịch tập đoàn Hoa Vĩ của TQ đã bị Canađa bắt giữ theo yêu cầu của Mỹ về tội Tập đoàn Hoa Vĩ đã ăn cắp bản quyền công nghệ cao của Mỹ. Phía Mỹ yêu cầu dẫn độ sang Mỹ và xử phạt nghiêm minh. Và sự kiện này nhằm tiếp tục cuộc chiến của Mỹ chống lại chiến lược “Made in china 2025”, sẽ ngăn chặn các hoạt động gián điệp ăn cắp, vi phạm bản quyền công nghệ cao của TQ đối với Mỹ. Đồng thời nó sẽ ngăn chặn việc TQ đề ra kế hoạch xây dựng hơn 10 ngành công nghệ cao của TQ, hòng chiếm lĩnh các ngành công nghiệp mũi nhọn của thế giới từ nay đến năm 2025.

4. Bước thứ ba: Chiến tranh trong lĩnh vực tiền tệ, tài chính

Giới phân tích tài chính thế giới cho rằng, sau bước thứ hai: chiến tranh công nghệ, Mỹ sẽ tiếp tục tiến hành bước thứ ba: chiến tranh về tiền tệ, tài chính. Ngay từ khi đưa ra tuyên ngôn tranh cử Tổng thống Mỹ (năm 2016), ông D.Trump đã đặc biệt phê phán chính sách “thao túng tiền tệ” của TQ, ông nói: “TQ đưa đến ba mối đe dọa lớn đối với Mỹ khi thao túng tiền tệ quá đáng…Việc TQ thao túng trên quy mô lớn đồng tiền của nước này có mục đích đẩy mạnh xuất khẩu của họ và hủy hoại các ngành công nghiệp của ta. Khi chính quyền TQ thao túng đồng nguyên (NDT) và định giá thấp nó, họ có thể bán hành cho các nước khác với giá thấp hơn rất, rất nhiều so với một công ty Mỹ, vì đồng tiền của ta được định giá ở mức giá thị trường chính xác hơn. Nghĩa là, hàng hóa của ta được định giá cao hơn, và việc này khiến chúng kém cạnh tranh hơn… dường như đồng NDT của TQ bị định giá thấp khoảng 40-50% giá trị thực của nó. Nghĩa là người TQ có thể định ra mức giá chỉ bằng một nửa giá của một nhà sản xuất Mỹ cho một hàng hóa hay dịch vụ tương tự. Điều này báo hiệu nguy cơ người lao động Mỹ mất công ăn việc làm, và đó chính xác là chuyện đang xảy ra lúc này…[7]. Vì vậy, theo quan điểm của ông D.Trump là phải “chấm dứt trò thao

túng tiền tệ” của TQ. Theo giới phân tích Mỹ, Mỹ đã xếp TQ là nước đứng thứ nhất trong số 12 nước đã thao túng tiền tệ trên thế giới. Và điều đó đã làm tổn hại sâu sắc đến nền kinh tế thế giới, trước hết là nền kinh tế Mỹ. Ông D.Trump nói “Viện kinh tế quốc tế Peterson đã nghiên cứu sâu vấn đề tiền tệ TQ và kết luận rằng việc định giá lại 20% (thấp hơn một nửa mức tỷ giá hối đoái ước đoán trên thị trường tự do) sẽ tạo ra từ 300.000 đến 700.000 việc làm cho người Mỹ trong ba năm. Hãy nghĩ về điều đó. Ngay lúc này ta có một Tổng thống và một Bộ trưởng Tài chính đang nhún vai thờ ơ, trong khi TQ  đã cướp đi hàng trăm nghìn việc làm trong ngành chế tạo của Mỹ”[8]. Vì vậy, Mỹ sẽ có cuộc chiến tranh về tỷ giá, tiền tệ, tài chính với TQ. Nếu điều đó xảy ra, e rằng sẽ xảy ra cuộc khủng hoảng kinh tế sâu sắc cho TQ. Bởi vì hệ lụy của một cuộc chiến tranh về tiền tệ, tài chính sẽ rất lớn. Ông Tổng thống D.Trump đã chỉ đích danh “TQ đã thao túng tỷ giá, cụ thể họ đã hạ lãi suất, thao túng đồng nội tệ của họ, trong khi Mỹ lại tăng lãi suất, và mỗi ngày trôi qua đồng USD ngày càng tăng giá, TQ đã lấy đi lợi thế cạnh tranh của chúng ta”. Ông D.Trump đã viết trên Twitter của mình như thế [9].

5. Bước thứ tư: Chiến tranh toàn bộ nền kinh tế của TQ

Sau khi tiến hành các cuộc chiến tranh thương mại, công nghệ, tỷ giá tiền tệ, Mỹ sẽ phát động cuộc chiến tranh thứ tư, tiến hành chiến tranh tổng lực chống lại toàn bộ nền kinh tế của TQ. Khi đó tất cả các ngành kinh tế của TQ đều bị Mỹ tấn công mạnh mẽ, từ công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ… Bởi vì, theo quan điểm của Tổng thống D.Trump, TQ qua hơn 40 năm tiến hành cải cách mở cửa, tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị của họ đều dựa vào Mỹ, nhưng với thủ đoạn ranh ma, TQ đã làm giàu trên lưng nước Mỹ, vì vậy mà Tổng thống D.Trump đã tuyên bố “TQ là đối thủ của ta. Đã đến lúc ta phải hành động giống như nước này…”[10].

Chính phủ của ông D.Trump đã lập luận rằng, kinh tế TQ là nền kinh tế của chủ nghĩa tư bản nhà nước, họ đang thực hiện “Chủ nghĩa bành trướng mới” trên vũ đài quốc tế, họ đã quá cao giọng rằng họ sẽ thay thế Mỹ lãnh đạo thế giới vào năm 2049, được thể hiện bằng 3 phương diện: (i) Thực thi chiến lược “Madein

­­­China 2025” nhằm chiếm giữ hơn 10 ngành công nghệ cao trên thế giới; (ii) thực hiện chiến lược “vành đai, con đường” nhằm khống chế cả 3 lục địa Á - Âu - Phi; (iii) TQ sẽ xuất khẩu mô hình TQ ra thế giới, thực hiện “giấc mộng Trung Quốc”, và “TQ hóa thế giới. Vì vậy, Mỹ phải thực hiện các bước (i) Chiến tranh thương mại, (ii) Chiến tranh công nghệ, (iii) Chiến tranh tiền tệ, (iv) Tiến hành cuộc chiến tranh toàn bộ nền kinh tế TQ. Kết quả là, nền kinh tế năm 2018 của TQ đã bị sụt giảm nghiêm trọng. Tăng trưởng kinh tế TQ năm 2018 thấp nhất gần 30 năm qua, chỉ đạt mức 6,6% GDP. Mức nợ công lên đến 28.000 tỷ USD. Đầu tư không hiệu quả, sản xuất dư thừa, hàng hóa tồn đọng, không tiêu thụ được. Các nhà đầu tư nước ngoài ở TQ đã chuyển ra các nước láng giềng xung quanh TQ. Tình trạng thâm hụt ngân sách lớn, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng. Kinh tếTQ có dấu hiệu “hạ cánh cứng”. Dự báo năm 2019, tăng trưởng kinh tế TQ còn tiếp tục bị suy giảm [11].

Sự suy giảm kinh tế ở TQ sau hệ lụy của cuộc chiến tranh kinh tế với Mỹ đã buộc TQ phải thay đổi mô hình tăng trưởng, chấp nhận tăng trưởng chậm để hạ cánh mềm, tăng trưởng bền vững, chuyển từ đầu tư lớn, xuất khẩu nhiều sang giảm đầu tư, đẩy mạnh tiêu dùng trong nước, phải thay đổi về chất… Đó là cách lựa chọn duy nhất của TQ trong giai đoạn mới hiện nay.

Tóm lại:

Kể từ khi ra tranh cử Tổng thống Mỹ, đến nay Tổng thống D.Trump đã thực thi các chính sách và biện pháp rất mạnh mẽ nhằm chống lại TQ. Bắt đầu từ cuộc chiến tranh thương mại, đánh thuế gần 6.000 mặt hàng của TQ xuất khẩu vào Mỹ. Tiếp đó, Mỹ thực thi cuộc chiến tranh công nghệ với TQ, buộc TQ phải từ bỏ các chính sách ăn cắp bản quyền công nghệ cao của Mỹ, kế hoạch “Ma de in china 2025” có nguy cơ bị phá sản. Thế giới cũng đang chờ đợi Mỹ sẽ tiến hành cuộc chiến tranh tỷ giá, tiền tệ với TQ, buộc TQ không được “trục lợi” tháo túng tiền tệ thế giới. Và sau đó, người ta cũng đang chờ đợi Mỹ sẽ tiến hành cuộc “chiến tranh tổng lực, chống lại toàn bộ nền kinh tế TQ từ khâu sản xuất đến thực thi các ngành kinh tế công, nông nghiệp và dịch vụ. Bằng việc khởi động một cuộc chiến tranh kinh tế mang tên “làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”, Tổng thống D.Trump đã phá vỡ cấu trúc của trật tự thế giới mà Mỹ đã xây dựng từ cuối chiến tranh thế giới thứ hai, và thay thế nó bằng một trật tự mới, mà ở đó Mỹ, cũng giống như nước Anh thế kỷ XIX, sẽ không có đồng minh hay kẻ thù vĩnh viễn, mà chỉ có những lợi ích là trên hết [12]. Và cuộc chiến tranh kinh tế Mỹ -  Trung liệu có kéo dài đến 20 năm như dự báo của ông Chủ tịch Tập đoàn Alibaba hay không? Điều đó có lẽ còn phải trông chờ vào sự “xuống thang” của TQ, và những kế hoạch giáng trả tiếp theo của Mỹ? Mọi diễn biến vẫn ở thế hy vọng…

* Viện Nghiên cứu Châu Phi - Trung Đông

___________________

Chú thích:

[1] Đinh Công Tuấn “Thực lực kinh tế TQ qua 40 năm cải cách mở cửa”, Kỷ yếu Hội thảo Viện nghiên cứu Trung quốc.

[2] Bestseller New Tork Time “Chúc mừng Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ D.Trump, đã đến lúc phải cứng rắn để khôi phục sự vĩ đại của nước Mỹ”- Nxb Thế giới, Hà Nội, 2016, trang 61-68.

[3] “Toàn cảnh chiến tranh thương mại Mỹ-Trung”, VTV 24.m.youtube.com

[4] Quang Hải “Đâu là rủi ro của đàm phán thương mại Mỹ-Trung?. http://cafef.vn/dau-la-ru-ro-cua-dam-phan-thuong-mai-my-trung-20190108191808106.chn (truy cập 10^h21/01/2019).

[5] Tú Anh “Jack Ma cảnh báo chiến tranh thương mại có thể kéo dài 20 năm”. http:cafef.vn/jack-ma-canh-bao-chien-tranh-thuong-mai-co-the-keo-dai-20-nam-20180919094119531.chn (truy cập10^h21/01/2019

[6] “Chiến tranh kinh tế Trung - Mỹ trên 3 mặt trận”, Tài liệu tham khảo đặc biệt của TTXVN ngày 18-7-2018, trang 9-13.

[7] Xem chú thích [2] trang 67 - 69.

[8] Xem chú thích [2] trang 79.

[9] Thu Hương “Ông D.Trump chỉ đích danh và Eu thao túng tỷ giá, chiến tranh thương mại sẽ trở thành chiến tranh tiền tệ”. http://cafef.vn.org/ong-trump-chi-dich-danh-trung-quoc…, cập nhật 10^h 21/01/2019.

[10] Xem chú thích [2] trang 91.

[11] Thành Luân “Kinh tế TQ có dấu hiệu hạ cánh cứng”. http://baodatviet.vn/kinh-te/tai-chinh/kinh-te-Trung-Quoc-co-dau-hieu-ha-canh-cung-3373544.Cập nhật 9.06’ ngày 28/01/2019.

[12] Xem chú thích [6], trang 13.