Trung Quốc được cho rằng đang giúp Ả Rập Xê-út tạo ra một cơ sở sản xuất uranium “bánh vàng” từ quặng urani. Đây sẽ là một đòn giáng mạnh vào ngành năng lượng hạt nhân của Hoa Kỳ, đồng thời cũng cho thấy các chính sách chống năng lượng hạt nhân của Hoa Kỳ đang đẩy các đồng minh của Hoa Kỳ vào vòng tay của các đối thủ khác.

Một quan chức trong ngành công nghiệp hạt nhân Hoa Kỳ đã nói: “Người Trung Quốc sẽ mở rộng phạm vi ràng buộc với Ả Rập Xê-út và trở thành nhà cung cấp các nhà máy hạt nhân tại nước này. Điều này sẽ giúp Trung Quốc trở thành nhà cung cấp có tầm ảnh hưởng hàng đầu trong thế kỷ tới”. Cơ sở hạt nhân của Trung Quốc – Ả Rập Xê-út sẽ đưa đất nước này tiến thêm một bước nữa đến việc làm giàu urani, có thể được sử dụng cho một nhà máy điện – hoặc làm vũ khí.

Chuyên gia vũ khí hạt nhân của Hoa Kỳ, Richard Rhodes cho biết: “Tiềm năng của nhiều quốc gia ở Trung Đông sử dụng hạt nhân là rất thực tế và ý tưởng về các quốc gia Trung Đông được trang bị vũ khí hạt nhân thật đáng sợ”.

Vào năm 2018, khi Quốc hội Hoa Kỳ xem xét thông qua một thỏa thuận cho các công ty Hoa Kỳ trợ giúp Ả Rập Xê-út, với suy nghĩ sẽ tốt cho Hoa Kỳ hơn là để Trung Quốc tham gia, thì vào mùa thu năm đó, một nhóm người được cho là làm việc cho Mohammad bin Salman, thái tử cầm quyền của Ả Rập Xê Út, đã giết Jamal Khashoggi, một người phụ trách chuyên mục của Washington Post.

Tuy nhiên, mong muốn về năng lượng hạt nhân của Ả-rập Xê-út vẫn không biến mất. Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT) năm 1970, mà hầu hết các quốc gia – bao gồm Hoa Kỳ, Trung Quốc và Ả Rập Xê-út – đã phê chuẩn, bảo vệ quyền làm giàu uranium của các quốc gia, là lý do Hoa Kỳ và Châu Âu cho phép Iran theo đuổi việc làm giàu urani. Nhưng Ả Rập Xê-út coi tiêu chuẩn kép của Hoa Kỳ đối với Iran là xúc phạm: “Khi thỏa thuận Iran được ký kết, Tổng thống Barack Obama lẽ ra phải chấp nhận rằng chúng tôi không thể yêu cầu người Ả Rập Xê-út từ bỏ việc làm giàu uranium”, một quan chức trong ngành hạt nhân của Hoa Kỳ cho biết. Những vi phạm nhân quyền khủng khiếp như chúng vẫn đang xảy ra không làm mất đi NPT và “Tôi nghĩ rằng họ đã giết một hoặc hai nhà báo ở Iran trong nhiều năm”.

Khi Đảng Cộng hòa tỏ ra thờ ơ, thì Đảng Dân chủ lại cố gắng ngăn cản Hoa Kỳ giúp các quốc gia ở nước ngoài phát triển năng lực hạt nhân của họ.

“Có những người trong Quốc hội không hiểu rằng, nếu chính phủ Hoa Kỳ không bán năng lượng hạt nhân cho một quốc gia, thì những quốc gia khác sẽ bán năng lượng hạt nhân”, Seth Grae của Lightbridge Corporation, một trong số những CEO ngành công nghiệp hạt nhân Hoa Kỳ cho biết.

Đảng Dân chủ Hoa Kỳ tiếp tục thúc đẩy việc đóng cửa các nhà máy hạt nhân. Hoa Kỳ có kế hoạch đóng cửa 12 lò phản ứng vào năm 2025 và có thể mất một nửa số lò phản ứng còn lại trong thập kỷ tới. Hai trong số những lò phản ứng đó nằm tại nhà máy hạt nhân Indian Point của New York. Tại đó, Hạ nghị sĩ Alexandria Ocasio-Cortez đã kêu gọi đóng cửa vào thời điểm không lâu sau khi tuyên bố cởi mở về hạt nhân.

Nhà máy điện hạt nhân Indian Point ở Buchanan, NY

Một số quan chức ngành công nghiệp hạt nhân hy vọng rằng trong tương lai Hoa Kỳ sẽ “đi tắt đón đầu” Trung Quốc và Nga với các thiết kế lò phản ứng “mô-đun” nhỏ hơn, lò phản ứng vi mô và các thiết kế mới về chất làm mát cho lò phản ứng như những loại lò phản ứng đang được Công ty của Bill Gates theo đuổi. Nhưng Trung Quốc và Nga đã tiến xa trong việc xây dựng và bán các thiết kế nhỏ, mô-đun và những cải tiến, cũng như các thiết kế làm mát bằng nước tiêu chuẩn mà hầu hết các quốc gia đã lựa chọn kể từ những năm 1950.

Thỏa thuận giữa Trung Quốc và Ả Rập Xê-út là lời cảnh tỉnh đối với Quốc hội Hoa Kỳ và cộng đồng an ninh quốc gia không phổ biến vũ khí hạt nhân. Đã đến lúc Hoa Kỳ cần phải điều chỉnh lại các chính sách của mình với NPT và thực hiện các hành động để cạnh tranh với Trung Quốc và Nga.

Các quốc gia muốn xây dựng nhà máy hạt nhân sẽ chọn đối tác có kinh nghiệm xây dựng chúng. Để cạnh tranh, Hoa Kỳ phải biến ưu thế năng lượng hạt nhân toàn cầu trở thành mục tiêu an ninh quốc gia. Điều này bắt đầu bằng việc chỉ định một công ty xây dựng hạt nhân mới và “lớn nhất quốc gia” hoặc thành lập một công ty hạt nhân nhà nước có khả năng cạnh tranh với các công ty của Nga và Trung Quốc.

Quốc hội Hoa Kỳ cần đảm bảo tất cả các lò phản ứng hiện nay, bao gồm cả những lò đã đóng cửa gần đây, vẫn hoạt động trong ít nhất 80 năm. Hoa Kỳ cũng nên xem xét sửa đổi Đạo luật Năng lượng Nguyên tử để giúp các quốc gia phát triển các cơ sở làm giàu uranium, giống như Trung Quốc và Nga hiện đang làm.

Quốc hội và Nhà Trắng Hoa Kỳ cần phải hành động một cách thận trọng và cân nhắc, nhưng cũng phải dứt khoát trước khi quá muộn.

Biên dịch: Vũ Quang Linh, Ban KH&QLKH

(Nguồn: https://vinatom.gov.vn)