Bác Hồ ngồi nói chuyên với nhân dân trước ngôi nhà của gia đình tại làng Hoàng Trù quê ngoại ngày 9/ 12 /1961 (ảnh Tư liệu)

“Mùa Đông năm 1961”… là cụm từ dường như rất thân thuộc với mỗi chúng tôi - những người làm công tác thuyết minh tại Khu Di tích Kim Liên bởi nó gợi nhớ những kỷ niệm, những câu chuyện về một vị Chủ tịch nước đáng kính, gần gũi khi Người về thăm quê.      

Cứ vào dịp tháng 12, mỗi khi được kể những câu chuyện Bác về thăm quê cho du khách, những lời nói, cử chỉ mộc mạc, giản dị của Người chứa đựng những tình cảm sâu sắc dành cho gia đình, cho quê hương luôn làm cho chúng tôi rất xúc động, thương cảm cho một người con xa quê, hy sinh cả những tình riêng để lo cho đất nước. Ngày trở về gia đình chẳng còn ai, tất cả chỉ còn là ký ức. Những câu chuyện dường như đưa du khách trở về thời khắc của mùa Đông năm 1961, cảm giác như mình đang được sống trong không gian đó, được đón Bác, được nghe Bác kể về những kỷ niệm tuổi ấu thơ, lắng nghe những lời khen, lời động viên, lời dặn dò, cũng như sự phê bình tế nhị của Bác … Cảm giác như đang nhìn thấy hình ảnh của Bác ở đây. Một cụ già hiền hậu, dáng người mảnh khảnh, đôi mắt sáng và vô cùng ấm áp … hạnh phúc đến khó tả!

Bác Hồ về thăm ngôi nhà của gia đình tại làng Sen ngày 9 tháng 12 năm 1961 ( Ảnh Tư liệu)

Sáng ngày 09.12.1961, lần thứ hai quê hương Kim Liên được đón Bác về thăm. Vẻ ràng ngời và hồi hộp của người dân cũng không khác lần đầu tiên được đón Bác. Ai ai cũng háo hức và mong được nhìn thấy Bác. Vẫn bộ quần áo ka ki giản dị, đôi dép đơn sơ, Bác đã về thăm mảnh đất Hoàng Trù trước, nơi người cất tiếng khóc chào đời, sống 5 năm đầu tiên thời thơ ấu. Mảnh đất này ghi dấu biết bao kỷ niệm của gia đình Bác với ông bà Ngoại, với gì An và bà con lối xóm. Cuộc đời của thân sinh Bác - Ông Nguyễn Sinh Sắc mồ côi bố mẹ từ lúc lên 4 tuổi, được ông bà ngoại Bác đưa về nuôi và dạy chữ. Năm 1983, Ông kết hôn với bà Hoàng Thị Loan và gắn bó với mảnh đất này 12 năm. Chính ông bà ngoại là người ươm trồng tài năng cho Ông sau này.

Về thăm quê ngoại, Bác vào thắp hương cho ông bà tổ tiên bên ngoại tại nhà thờ chi nhánh dòng họ Hoàng Xuân. Lúc này thấy tế khí bàn thờ nguyên vẹn song ngôi nhà khang trang hơn. Bác hỏi “Nhà thờ này được xây tường, lợp ngói từ bao giờ vậy?”. Nhà thờ do ông ngoại Bác dựng nên, ban đầu chỉ là mái tranh và thưng phên nứa. Vào những năm 30, bà con trong họ đã xây tường và lợp ngói. Bước ra thềm, ngày đó Bác ngạc nhiên khi thấy cây mít của ông bà ngoại vẫn còn, Bác nói: “Cây mít của ngoại vẫn còn đây à, cây này ngày trước quả sai, nhiều múi nhưng rất ngọt …”. Có lẽ giây phút xúc động nhất, Bác trở về thăm ngôi nhà tranh 3 gian bé nhỏ của gia đình mình. Nhẹ nhàng bước chân vào thăm, kỷ vật dường như vẫn nguyên vẹn nhưng người thân trong gia đình không còn ai nữa. Bác mân mê từng kỷ vật của gia đình. Từ chiếc khung cửi mẹ hàng đêm dệt vải, chiếc giường nhỏ nơi anh chị em Bác lần lượt cất tiếng khóc chào đời, chiếc võng nơi mẹ ru các anh em Bác ngủ. Bác lặng người trước chiếc rương gỗ, món quà “hồi môn” mà bà ngoại đã tặng mẹ Bác lúc ra ở riêng. Bàn tay của cụ già 71 tuổi cứ mân mê như muốn tìm lại những ký ức tuổi thơ của mình. Xúc động, quay sang Bác nói với bà con đi cùng: “Các cô, các chú thật khéo giữ. Chiếc rương gỗ ngày xưa của mẹ vẫn còn”. Ngày ấy, những gì mẹ tần tảo bao đêm để dệt lên những tấm vải mượt mà, mẹ thường cất ngăn nắp vào trong đó. Những bước chân chập chững đầu tiên của Bác cũng thường được men theo chiếc rương gỗ để tập đi.

Sau khi thăm những kỷ vật thân thương trong ngôi nhà, Bác ra trước thềm nhà nói chuyện cùng bà con lối xóm. Giây phút thật xúc động khi Bác gặp lại cụ Nguyễn Thuyên, người bạn thân thiết đã cùng thả diều, câu cá thuở ấu thơ. Ôm vai cụ Nguyễn Thuyên rồi hóm hỉnh sờ lên vành tai mình, Bác hỏi: "Ông bạn già, ông còn nhớ tôi không? Vết sẹo ngày xưa mà nay vẫn còn". Cụ Thuyên nhớ ngay ra câu chuyện xưa. Trong một lần hai người rủ nhau ra câu cá ở ao ông Tùa, thấy phao động ông Thuyên giật mạnh thật không may lưỡi câu ngoắc vào tai trái Bác chảy máu. Ông Thuyên sợ cuống cuồng nhưng Bác vẫn bình tĩnh gỡ lưỡi câu ra rồi tìm lá niệt ở bờ ao rịt cho cầm máu. Vết thương nhỏ nhưng để lại sẹo. Bác sờ lỗ tai mình nhắc lại kỉ niệm xưa, cả hai người rưng rưng cảm động. 

Tạm biệt Hoàng Trù thân thương, Bác về thăm Làng sen rồi ra sân vận động nói chuyện với bà con trong xã. Bác khen Kim Liên có nhiều tiến bộ: Lần trước Bác về, "đèn nhà ai rạng nhà nấy", "niêu nhà ai, nhà nấy dùng", làm ăn lẻ tẻ. Nay làng đã tổ chức Hợp tác xã, đồng bào cùng nhau đoàn kết, luôn luôn giúp đỡ nhau. Đó là một thay đổi lớn. Lần trước Bác về, chưa có mấy cái trường này (trường cấp 2 xây gạch lợp ngói cạnh sân vận động), mà nay đã có cho các cháu trong làng và các xóm làng xung quanh đến học, thành một trung tâm nho nhỏ về văn hóa. Thế là văn hóa tiến bộ. Sự có mặt của các chú bộ đội, dân quân tự vệ, hàng ngũ chỉnh tề ở đây, cũng chứng tỏ lực lượng quốc phòng của ta tiến bộ.

Thăm quê lần này, Bác dặn dò đồng bào phải xây dựng Hợp tác xã cho tốt, nêu cao tinh thần làm chủ: Làm chủ xóm làng, làm chủ Hợp tác xã, làm chủ đất nước. Mỗi người coi công việc Hợp tác xã như công việc của mình và có trách nhiệm làm cho dân giàu, nước mạnh, quốc phòng vững mạnh. Phải giúp đỡ những nhà neo đơn, những ông cụ, bà cụ kém sức khỏe. Trong việc duy trì trật tự trị an, bộ đội, công an, dân quân tự vệ phải dựa vào dân, dân phải hết sức giúp đỡ và luôn đề cao cảnh giác.

Những câu chuyện khép lại nhưng những cảm xúc vẫn vẹn nguyên. Dẫu xa quê bôn ba tìm đường cứu nước, nhưng sâu thẳm trong trái tim người, vẫn dành một vị trí trang trọng cho quê hương, cho gia đình. Lời nói có thể rất khó để thốt lên nhưng ánh mắt, tâm trạng và cử chỉ cũng đủ để mỗi chúng ta hiểu được những điều sâu thẳm trong lòng Bác. Kỷ niệm ùa về, đó là thời gian ngắn ngủi Bác được về lại nơi mình sinh ra, nhớ lại quãng thời gian hạnh phúc đủ đầy của cả gia đình Bác rồi sau đó Người đã sẵn sàng hy sinh tất cả để dành thời gian cho Tổ quốc, cho bình yên của Nhân dân.

Kể từ mùa Đông năm ấy - lần thứ 2 cũng là lần cuối cùng quê hương đón Bác về thăm tới nay đã tròn 60 năm nhưng những hình ảnh, dấu ấn, tình cảm và lời dặn dò của Bác vẫn luôn in đậm trong trái tim và tâm hồn của người dân Kim Liên, là động lực để Đảng bộ nhân dân Kim Liên quyết tâm xây dựng xã nhà thành xã nông thôn mới kiểu mẫu của huyện Nam Đàn như Bác hằng mong muốn.

( Bài do tác giả gửi VHNA)