Điều khá đặc biệt là, trong tất cả các tập thơ của anh, bao giờ cũng dành một phần cho những bài thơ viết trong chiến tranh hoặc về những kí ức trong chiến tranh.Những góc nhìn trong cuộc, hoặc khi đã lùi xa. Những bài thơ này hầu hết anh đã công bố, nhưng có lẽ nó tản mác, không liên tục, vả lại, trong hệ thống những bài thơ cùng thời có khuynh hướng, mỹ cảm...rất cũ, nên ít ai để ý.Dường như Mai Quỳnh Nam cố ý sắp đặt chúng để người đọc có dịp nhìn ra chân dung mình rõ hơn chăng?
Cái mà nhiều người cho là nhược điểm của thơ Mai Quỳnh Nam, là khô, là lí trí, thì tôi lại nghĩ khác, tôi nghĩ, chính chất thơ của anh đã bật ra trong sự nghĩ, trong cách tư duy.(Vả lại, bạn thử nghĩ mà xem, có sự tư duy nào không bắt nguồn từ những cảm xúc về đời sống?).Cũng bởi vậy, rất khó tìm thấy sự dễ dãi, cẩu thả ở Mai Quỳnh Nam. Và càng về sau, điều này càng rõ.
Trong phần đầu của "Phép thử thuật tư biện" có lẽ là những minh chứng tiêu biểu:
"Tôi có nhiều phần AQ
Cả khi không AQ tí gì
Tôi vẫn gần y"
Đây là một nét phác họa chân dung, rất kiệm lời, nhưng khá đầy đủ về bản thân, vừa thâm sâu, lại vừa dễ hiểu.
Còn đây là quan niệm nghệ thuật:
"Chớ lạm dụng mỹ từ
Đẹp
Cũng dễ hư" hoặc
"Pha loãng, tăng về lượng
Có thể mất hết
Thậm chí có thể chết"
Còn đây là cách sống của anh ta:
"hãy tận tâm
nhiều khi
trong lặng thầm".
Quả thực, tuyên ngôn , hay là quan niệm nghệ thuật này là điều Mai Quỳnh Nam đã rất trung thành. Anh làm thơ, lặng lẽ đến nỗi, trong một thời gian dài, bạn hữu cứ tưởng rằng anh đã không còn duyên nợ gì với thơ nữa. Hóa ra, thơ đi cùng anh thật bền bỉ, sâu sắc, và chưa bao giờ ồn ào.
Những câu thơ của anh viết, là thứ phải chiêm nghiệm bằng cả đời người.Và có chiêm nghiệm, mới thấy đó là thơ.
Dù cho ai có nói gì thì tôi, tôi bao giờ cũng giữ quan điểm, đã là thơ, thì phải đẹp.Cũ hay mới, hiện đại hay không hiện đại, lục bát hay bậc thang, tự do hay niêm luật chặt chẽ, hậu hiên đại hay hiện đại...nó phải mang chân dung tinh thần nhà thơ, nó phải đem đến mỹ cảm về cái đẹp, nó phải phát hiện và lưu lại cái đẹp.
Thơ Mai Quỳnh Nam kiệm lời, cái đẹp dường như vì vậy, lắng đọng, dư vang, buộc người đọc phải vừa đọc, vừa lắng nghe tâm hồn mình, lắng nghe cái dường như ta đã gặp ở đâu đó trong cõi người:
"Cả rừng lau trắng ngời
trôi
không luân hồi"
hoặc
"Cả đàn chim ríu rít trên đồng
lúa chín rực
mênh mông gặt hái
xa
xa mãi..
chỉ một con về lại
nhặt chiếc bóng
từ thời rơi vãi"
Chỉ vài chấm phá như vậy đã vẽ ra được một cõi người trong một niềm cảm thương mênh mông như vậy, đó chính là tài năng.Tài năng, nó thường bộc lộ một cách giản dị.
Niềm cảm thương cuộc đời ở nhà thơ càng sâu hơn khi cái nhìn đi đến tận cùng bản chất đời sống ở trong mỗi sự vật cụ thể, đế tận đáy của buồn đau cũng như hạnh phúc:
"Anh đau khổ, em chưa từng đau khổ
Ước gì ta trộn lẫn vào nhau
Để đến biển em dạn dày sóng gió
Để lòng anh vợi bớt nỗi u sầu"
Hoặc :
"Ơ, kỳ lạ, anh tin kỳ lạ
thành tín điều, không tin gì thêm
thôi, bây giờ anh nghe lời em
nghe gió trở khẽ khàng tiếng lá
trong tiếng đập con tim tàn tạ"
Bên cạnh lối thơ duy lí, thì những bài thơ viết theo lối này của Mai Quỳnh Nam không ít, nó làm lay động tâm hồn mà đôi khi không cần biết lí do.Như một thứ hương thơm của tâm hồn làm day dứt lòng người.
Trong "Phép thử thuật tư biện", Mai Quỳnh Nam đã sử dụng một ưu thế rất mạnh của một nhà xã hội học, bằng cách tạo ra những cuộc sắp đặt ngoạn mục giữa những các sự vật: khi thi theo lối liệt kê, khi thì là giữa những đối cực, khi diễn dịch, khi lại qui nạp...để cuối cùng, phát hiện ra sự tha hóa của đời sống tinh thần đương đại trước những cơn lốc của máy móc, của computer, của thị trường...., khẳng định cái đẹp của nhân bản, của đời sống hồn nhiên.
Đôi khi, chỉ bằng vài câu, anh phác ra một trạng thái tinh thần xã hội:
"Im lặng
Thể hiện dư luận xã hội
Liên quan đến quyền lợi
của số đông
Chẳng giải thích dài dòng
Lời lẽ nhiều khi bất lực
Nó chỉ là vỏ bọc
Im lặng
Là ý chí
Không ồn ào
Như tiếng chuông
Rung lên
Trên cao"
Mai Quỳnh Nam viết về lịch sử chiến tranh, về đám đông, về tự do cá nhân và những định kiến xã hội trong mỗi một cá nhân, về giới...những đề tài mà người ta rất khó đề cập trực diện trong thơ, thế nhưng nhà thơ có thể đặt bút viết một cách thật thoải mái, khúc triết, sáng rõ, nhưng thấy rõ vẫn là tư duy và cảm xúc kiểu thơ.
Trong bài thơ, mà anh lấy tên làm tựa đề cho tập thơ, Mai Quỳnh Nam viết:
"Theo phương pháp của Hê-ghen
tôi đặt niềm tin
vào ý niệm tuyệt đối
tôi kêu gọi
những hạt sương kết đọng trong đêm
sáng ra, tôi nhìn
trên lá sen
long lanh hạt ngọc"...
Lối tư duy này có cái đặc biệt là, nhà thơ luôn đặt cạnh nhau, giữa một khái niệm trừu tượng cạnh một hình ảnh sống động của sự sống để làm bật lên cảm xúc và tư tưởng thi ca của mình. Một cách lập tứ rất Mai Quỳnh Nam và mang dấu ấn nghề nghiệp của Mai Quỳnh Nam - một nhà xã hội học.Dấu ấn nghề nghiệp này được thể hiện rất rõ, và rất thành công trong bài Trái tim tôi của anh :
Trái tim tôi
Quá nặng và quá chật
Áp lực chèn lên mạch đập
Nó giống như chiếc xe tải
Trên con đường đa mang
Luôn có một số ghế
Dành cho một số người
Và một số đồ vật
Đã cũ
Nhưng không thể vứt
Tôi muốn bổ dọc trái tim
Giống như người thợ xây
Đập vỡ ngôi nhà
Mở cửa thẳng ra thế giới
Tự do chưa bao giờ tuyệt đối
Trong sự kiến tạo mới
Tự do luôn bị khấu trừ
Bởi nợ đọng tồn dư
Trong quá khứ
Mỗi một bài thơ, đối với Mai Quỳnh Nam, dường như, anh phải trình bày một phát hiện, một phát hiện gây cảm xúc, và gây những tác động đến trí não, và cái gây ra cho trí não, dường như là quan trọng hơn cả.
Tôi không nghĩ thơ Mai Quỳnh Nam thích hợp với số đông.Nhưng tôi dám chắc rằng, đây là một giọng thơ riêng biệt, một con đường riêng biệt, và bằng cách này Mai Quỳnh Nam đã có sự đóng góp cho thơ Việt đương đại, không chỉ riêng với một Phép thử thuật tư biện./.
![Nước mắt đàn ông ở Trung Quốc thời Tống (960-1279) [Kỳ 1]](/storage/P9b2AXsvHQIiBa2usqdDEQAsIdw6LrRRMv8nVEJV.jpg)
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả