Cha ông ta thường nói “trai tài gái sắc” nghĩa là con trai thì phải có tài con gái phải chú ý đến sắc đẹp. Trong xã hội hiện nay, trên thế giới cũng như ở Việt Nam ta, con gái rất chú ý đến trang điểm nhan sắc cũng như ăn mặc thời trang hợp thời hợp mốt. Trước đây không lâu các bà các bác cô dì với áo trắng váy đen yếm thắm khăn đen mỏ quạ được xem là thời trang. Rồi  đi theo Cách mạng, váy đen tóc dài mất dần nhường chỗ cho quần thâm tóc ngắn hoặc phi dê. Và với phong trào đổi mới, hòa đồng cùng thế giới, thôi thì đủ loại, váy dài váy ngắn, quần âu quần bò, áo dài áo ngắn, trăm hoa đua nở cho hợp thời trang.

Trong bầu không khí đó, không ít người trong chúng ta đã có lúc tự hỏi mình không biết các cô gái thời xa xưa thuở dựng nước ăn mặc trang điểm như thế nào nhỉ ?

Riêng vùng Nghệ Tĩnh chúng mình, nhất là vùng nông thôn xa cách thành thị cuộc sống ngày nay vẫn có phần đơn giản, ăn mặc giản dị, không biết ngày xưa các cô gái nơi đây trang điểm ăn mặc ra sao ?

Không có ảnh, không có bức vẽ, nhưng may thay các cuộc khai quật di tích văn hóa Đông Sơn ở Làng Vạc, thuộc xã Nghĩa Hòa huyện Nghĩa Đàn đã phát được 5 chiếc dao găm bằng đồng có cán tượng người, trong đó có 2 chiếc cán là tượng phụ nữ.

Những tượng phụ nữ này được những người vừa là thợ đúc đồng vừa là nghệ sĩ tạo hình sáng tao ra rất hiện thực, tỷ lệ giữa các bộ phận cân đối hài hòa. Qua những bức tượng cán dao găm này chúng ta có thể hình dung được hình thể cân đốí, đầu tóc gọn gàng, bộ mặt nhẹ nhõm cùng những đồ trang sức đeo trên mình như khuyên tai, hạt chuổi đeo cổ, bao tay cùng váy áo thắt lưng với nhưng hoa văn trang trí nhẹ nhàng đẹp mắt.

Hai tượng phụ nữ phát hiện ở Làng Vạc khá giống nhau, hoàn toàn khác với tượng đàn ông trển 4 chiếc dao gắm cùng phát hiện được ở Làng Vạc.

Về tư thế thì tượng phụ nữ cũng như tượng đàn ông khá giống nhau, đều là đứng thẳng hai tay khuỳnh ra chống nạnh, nhưng cách ăn mặc cũng như trang điểm thì khác nhau dễ dàng nhận ra.

 Trong lúc tượng những người đàn ông ở đây cởi trần không mặc áo, chỉ đóng khố dây thả múi trước sau, với tấm vải hình thang che phía trước  phía sau, hoa văn trang trí đơn giản các vạch xiên và vạch thẳng, đàng sau thắt nút rất đẹp, thả rủ xuống tới mông, thì những tượng phụ nữ mặc áo chẽn bó, váy hẹp dài thắt bao thả múi dài tới gót chân nên không thấy hai ống chân, mà chỉ lộ ra những đầu ngón chân. Thắt lưng có trang trí hoa văn đường gấp khúc nằm ngang trang trí ở phần cuốn quanh bụng và hai đầu của thắt lưng. Trong lúc đó tượng người phụ nữ cán dao găm Núi Nưa có một hàng khuy cài từ cổ xuống tới thắt lưng, mặc váy hẹp dài, trên váy trang trí hoa văn với các nhóm vạch song song và những chấm nhỏ, ở khoảng giữa có 2 vòng tròn nhỏ có chấm ở giữa, ngang bụng có thắt lưng bản rộng, thả dài xuống tận gấu váy cả đàng trước lẫn đàng sau, hai đầu thắt lưng xòe rộng.

Đầu tóc cũng khác nhau. Đàn ông phần lớn tóc được búi trên đầu, còn lại tết thành một hoặc hai đuôi sam thả xuống lưng, cũng có trường hợp búi cả lên đầu, không tết thành đuôi sam, bên ngoài đội một loại khăn xếp. Phụ nữ tóc được bện lại rồi quấn quanh đầu và đội khăn bằng. Cũng gần giống như vậy, tóc của tượng phụ nữ cán dao găm Núi Nưa cũng bện búi trên đầu và cũng được đội khăn thành một hình chóp,. Phía trước trang trí hoa văn những hàng chấm nhỏ, đàng sau có mô típ những hình cung móc nối nhau phối hợp với những chấm nhỏ. Hình như người phụ nữ Núi Nưa xưa ăn mặc có phần diêm dúa hơn người con gái Làng Vạc.

Bộ mặt phụ nữ trên cán dao găm Làng Vạc cũng được thể hiện khá đặc biệt. Ngoài mắt mũi mồm được thể hiện rõ, còn thấy phía trên lông mày có những chấm lõm nhỏ chạy vòng cung theo chiều cong của lông mày. Theo nhiều nhà nghiên cứu những chấm lõm này là những hình xăm trên mặt đúng như sử sách đã ghi về tục xăm mình của người Việt cổ. Trên tượng phụ nữ cán dao găm Núi Nưa cũng có những chấm lõm chạy vòng cung như lông mày cho xuống tới tận sống mũi. Hoặc trên trán tượng đàn ông cán dao găm Thủy Nguyên Hải Phòng lại có những chấm nhỏ chạy vòng quanh trán ra sau gáy. Qua các tượng này có thể thấy người Đông Sơn có tục xăm mặt ở cả nam lẫn nữ, mà phần lớn là xăm quanh lông mày.

Ở đây, tượng đàn ông cũng như đàn bà đều đeo đồ trang sức, nhưng có khác nhau. Khuyên tai và vòng tay thì mọi người đều đeo, riêng đồ đeo ở cổ thì chỉ dành riêng cho phụ nữ.

Đồ trang sức đeo tai phổ biến hơn cả là khuyên tai, nam cũng như nữ, song giữa họ cũng có khác nhau. Khuyên tai của đàn ông thường nhỏ hơn, còn khuyên tai của phụ nữ thường to lớn và nặng hơn, nó trĩu xuống tận bả vai, kéo dái tai xệ xuống. Vì sức nặng của khuyên nên vòng tròn khuyên quay ra đàng mặt. Phải chăng do đeo khuyên tai và hoa tai to nặng nên dái tai phụ nữ thường bị xệ xuống nên sử cũ cho người Việt cổ có tục căng tai.

Sự phổ biến của khuyên tai to trên tượng phụ nữ  Làng Vạc cũng phù hợp với sự có mặt của loại khuyên tai to phát hiện trong di tích cư trú và mộ táng Làng Vạc được chế tạo từ các chất liệu khác nhau như đá quý, thủy tinh, đồng.

Tượng nữ ở đây hai tai đều đeo khuyên tai giống nhau. Còn tượng đàn ông ở cán dao găm một số di tích văn hóa Đông Sơn khác khuyên tai đeo ở hai tai to nhỏ khác nhau, thậm chí có tượng một tai đeo tới 2 khuyên tai to nhỏ khác nhau, hoặc một tai đeo khuyên tai, một tai đeo hoa tai.

Tay thường đeo vòng tay. Đàn ông cũng như đàn bà đều đeo vòng tay. Tượng phụ nữ cán dao găm Núi Nưa, mỗi bên đeo một đôi vòng tay cố định. Bao tay thì chưa thấy tượng nào đeo kể cả đàn ông lẫn đàn bà. Đặc biệt tượng phụ nữ cán dao găm Làng Vạc là đeo bao tay. Từ cổ tay lên đến nửa cẳng tay có nmhuwngx đười chỉ nổi nhỏ. Những đường chỉ này thể hiện những đường chỉ nổi trên bao tay bằng đồng. Trong các cuộc khai quật khu mộ táng Làng Vạc đã phát hiện được khá nhiều loại bao tay bằng đồng này. Đây là một loại bao tay cực đẹp độc đáo mà chưa một di tích văn hóa Đông Sơn nào phát hiện được. Đó là loại bao rtay hình ống, hai đầu hơi loe, mặt ngoài trang rtris những đường chỉ nổi, viền bằng những đường được làm theo kiểu dây thừng tết rất đẹp, có nhưng bao tay còn đeo thêm những chiếc lục lạc nhỏ.

Cổ đeo 3 hoặc 4 vòng hạt chuổi bằng đá hoặc thủy tinh màu sắc rực rớ. Vòng trên sát gần cổ, vòng dưới trể xuống gần thắt lưng. Tượng đàn ông ở đây không thấy đeo các vòng hạt chuổi như thế này.

Qua những cán dao găm tượng phụ nữ phát hiện trong di tích văn hóa Đông Sơn Làng Vạc, chúng ta có thể hình dung được hình ảnh những người phụ nữ cổ Làng Vạc thời dựng nước cách ngày nay trên 2.000 năm.

Chúng ta hãy hình dung hình ảnh một cô gái tuổi đôi mươi có khuôn mặt trái xoan xinh xắn, mái tóc tết quấn trên đầu với tấm khăn choàng, mặt được xăm quanh lông mày, mặc áo chẽn ngằn bó sát người cùng chiếc váy hẹp dài thắt bao thả múi che kín xuống tận gót chân, thắt lưng và váy áo trang trí những  đường song song kết hợp chấm nhỏ tạo thành những đồ án đơn giản đẹp mắt. Cô nàng tai đeo khuyên tai to nặng xệ xuống tận bả vai, cố tay đeo bao tay có đeo hai hàng lục lạc luôn vang lên những tiếng leng keng mỗi khi hai tay cử động, ở cổ đeo 3 vòng hạt chuổi bằng đá đủ màu sắc dài xuống tận thắt lưng.

So với các cô gái cùng thời kỳ ở di tích Núi Nưa, từ cách ăn mặc đến trang điểm thì các cô gái ở đây còn đơn giản khiêm tốn hơn nhiều. Nhưng rõ ràng không phải tất cả mọi cô gái trong xã hội Làng Vạc đều có thể ăn mặc trang điểm như thế này. Đây có thể là hình ảnh những cô gái con  nhà tầng lớp quý tộc ở Làng Vạc lúc bấy giờ.

Qua đó chúng ta có tể thấy bất cứ ở đâu, bất cứ lúc nào, cái đẹp luôn được thể hiện trên các cô gái, và xã hội sẽ đẹp lên khi có các cô gái đẹp.