Hiện nay cả nước có 64 nhà xuất bản, trong đó có 13 nhà xuất bản do các trường đại học là cơ quan chủ quản. Theo số liệu của cơ quan chức năng, trong năm 2013, các nhà xuất bản đã cho ra đời gần 20.000 đầu sách, với  274 triệu bản. Về cơ bản, ngành xuất bản đủ sức đáp ứng nhu cầu đọc của mọi tầng lớp độc giả. Nếu như thời bao cấp, tìm được một cuốn sách hay là điều vô cùng khó thì hiện nay, mọi việc đã trở nên dễ dàng. Nhiều bạn đọc hiện nay còn thích tìm đến thư viện số, sách điện tử, báo mạng...Sinh viên đại học quả là có nhiều điều kiện thuận lợi khi muốn tiếp cận tài liệu, giáo trình, sách tham khảo phục vụ cho việc học tập.

Tuy nhiên một nghịch lý là khi nguồn sách vở dồi dào hơn thì sức đọc, thói quen đọc sách lại đang giảm sút một cách đáng báo động. Theo một điều tra của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trước thềm ngày Hội sách và văn hóa đọc Việt Nam 2013, bình quân mỗi người dân Việt Nam đọc 0,8 cuốn sách một năm, tại các thư viện công là 0,38; trong ngành giáo dục có 79 % phụ huynh không cùng con đọc sách, 86 % phụ huynh không đọc 1 tác phẩm văn học thiếu nhi nào (nguồn Vietnamnet.vn). Nền giáo dục mang tính ứng thí đã làm xói mòn nhu cầu đọc sách của học sinh, sinh viên. Một bộ phận không nhỏ sinh viên chỉ đọc một cách thực dụng, nghĩa là chỉ học, đọc những cái cần thiết để đi thi, không phải đọc để trau dồi kiến thức, nhân cách, mở rộng tầm  văn hóa của mình.

Hiện nay, ngành giáo dục đại học đang có nhiều thay đổi lớn để đáp ứng đòi hỏi của xã hội và nhu cầu hội nhập quốc tế. Chuyển qui trình đào tạo từ phương thức đào tạo theo niên chế sang phương thức đào tạo theo tín chỉ là một yêu cầu tất yếu, dù cho vẫn còn gặp không ít khó khăn. Phương thức đào tạo mới này đòi hỏi những nổ lực lớn cả về phía người dạy và người học. Về phía người dạy, số giờ lên lớp sẽ ít hơn trước nhiều, do đó giảng viên phải thực sự đổi mới phương pháp, dạy kỹ năng, cách thức tiếp cận kiến thức chứ không phải nhồi nhét kiên thức. Về phía người học, sinh viên phải biết cách tự học, tự nghiên cứu, tự đọc tài liệu, có khả năng thực hành, vận dụng. Với yêu cầu này, việc đào tạo theo tín chỉ đòi hỏi mỗi trường đại học phải có nguồn học liệu dồi dào, cơ sở thư viện tốt, đặc biệt phải tạo ra được một hệ thống giáo trình nội bộ hoàn chỉnh được biên soạn theo nguyên tắc đào tạo tín chỉ. Thực ra, một số trường đại học lớn  như Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Huế...cũng rất chú ý đầu tư để xây dựng bộ giáo trình nội bộ. Tuy nhiên, nguyên tắc biên soạn giáo trình, tài liệu trước đây là thiên về cung cấp kiến thức. Việc chú ý rèn luyện kỹ năng, phần dành cho hướng dẫn tự học, bài tập thực hành còn bị xem nhẹ. Gần đây, một số trường đại học, một vài dự án của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cho biên soạn, xuất bản một số giáo trình được viết theo tinh thần phục vụ cho đào tạo tín chỉ, nhưng rất tiếc số lượng giáo trình kiểu này còn quá ít.

 Để chủ động trong việc xuất bản giáo trình, tài liệu và các xuất bản phẩm khác phục vụ cho hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học, được sự cho phép của Bộ Thông tin và Truyền thông, nhiều trường đại học đã lần lượt xin phép thành lập các nhà xuất bản. Phần lớn các nhà xuất bản trong trường đại học đều hoạt động theo mô hình đơn vị sự nghiệp công lập có thu, các đơn vị chủ quản hỗ trợ máy móc, thiết bị, kinh phí hoạt động. Nhà xuất bản Đại học Vinh bắt đầu đi vào hoạt động tháng 12/2011 cũng theo mô hình nói trên. Hiện tại, NXB Đại học Vinh tập trung làm nhiệm vụ chính là xuất bản giáo trình, tài liệu phục vụ cho đào tạo và nghiên cứu khoa học, ngoài ra cũng xuất bản các ấn phẩm khác phục vụ cho bạn đọc. Đã có nhiều đầu sách có chất lượng tốt ra đời như Truyện ngắn và tiểu thuyết Việt Nam sau 1975, Lý thuyết phê bình văn học hiện đại – tiếp nhận và ứng dụng, Văn hóa Hà Tĩnh, Danh nhân Hà Tĩnh, Rạng danh người Quỳnh Đôi, Vườn văn những lối vào...Tuy nhiên do mới thành lập, đội ngũ biên tập viên còn mỏng, công tác phát hành nhiều khó khăn, mỗi năm NXB Đại học Vinh chỉ có thể cho xuất bản 20 đến 30 đầu sách. Riêng mảng giáo trình và tài liệu tham khảo, với 45 chuyên ngành đào tạo cử nhân và kỹ sư, 27 ngành đào tạo thạc sĩ, 14 ngành đào tạo tiến sĩ, NXB phải mất khoảng hơn 50 năm mới có thể hoàn chỉnh được bộ giáo trình tài liệu nội bộ của nhà trường. Đây là một thuận lợi nhưng cũng là một thách thức với NXB Đại học Vinh.

Ngành xuất bản nói chung, các nhà xuất bản trong trường đại học nói riêng đang gặp rất nhiều khó khăn. Theo báo cáo của Cục xuất bản tại hội nghị giao ban năm 3013, đã có một số NXB thua lỗ, nợ nần “không trả nổi tiền thuê nhà, thuê đất, có nguy cơ dẫn đến phá sản”; một số NXB hoạt động cầm chừng, có mức lãi chỉ vài chục triệu đồng cho một năm hoạt động. Đầu ra cho các xuất bản phẩm vẫn là điều nan giải trong bối cảnh văn hóa đọc giảm sút, sách in lậu, vi phạm bản quyền tràn lan, vượt ra ngoài tầm kiểm soát. Trong các trường đại học hiện nay, nhiều sinh viên do túi tiền hạn hẹp cũng chỉ dùng sách lậu, sách phôtôcopy và họ thường công khai đưa đến lớp và không hề biết mình đang vi phạm. Việc Luật xuất bản mới ra đời, có hiệu lực từ ngày 01/7/2013, với phương hướng cải cách hành chính, mạnh dạn phân cấp, trao quyền chủ động cho cơ sở trực tiếp xuất bản, tạo môi trường pháp lý thông thoáng đồng thời tăng cường quản lý hy vọng sẽ khắc phục những hạn chế, bất cập, góp phần tháo gỡ khó khăn cho các NXB nói chung, các NXB trong trường đại học nói riêng./.