Cách đây 100 năm vào ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), báo “Thanh niên” do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, ra mắt số đầu tiên mở đầu cho dòng báo chí cách mạng. Sau thời kỳ hoạt động bí mật, từ tháng 8/1945 trở đi, Báo chí Cách mạng Việt Nam đã trưởng thành, lớn mạnh cùng đất nước, là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp, là diễn đàn tin cậy của Nhân dân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và Báo Thanh niên

Báo, hay gọi đầy đủ là báo chí (xuất phát từ 2 từ "báo": thông báo, và "chí": ghi lại) là những xuất bản phẩm định kỳ nhằm tìm hiểu, phân tích và phổ biến thông tin về các sự vật, hiện tượng hay con người nổi bật mà xã hội cần quan tâm. Vì vậy báo chí đã được xuất hiện từ lâu đời trên thế giới.

Ở Việt Nam, từ những năm 60 thế kỉ 19 đã có “Gia Định báo” và một số báo khác lần lượt ra đời tại Sài Gòn, Hà Nội và một vài địa phương khác. Những năm đầu thế kỷ 20, hàng loạt tờ báo của người Việt Nam được xuất bản. Đến ngày 21.6.1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), báo “Thanh niên” (cơ quan ngôn luận của tổ chức Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí hội) do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, ra mắt số đầu tiên thì dòng báo chí cách mạng Việt Nam mới bắt đầu hình thành. Sau thời kỳ hoạt động bí mật, từ tháng 8/1945 trở đi, Báo chí Cách mạng Việt Nam là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp, là diễn đàn tin cậy của Nhân dân.

Ngày 02/6/1950, Chính phủ chính thức quyết định cho thành lập Hội “Những người viết báo Việt Nam” (Hội Nhà Báo Việt Nam ngày nay). Năm 1951, báo Nhân Dân, Tạp chí Cộng sản, Tạp chí Sinh hoạt nội bộ, Báo Quân đội Nhân dân ra đời.

Sau ngày thống nhất đất nước, báo chí ở nước ta đã phát triển khá nhanh về số lượng và chất lượng. Ngày 05/02/1985, theo đề nghị của Hội Nhà báo Việt Nam, Ban Bí thư Trung ương Ðảng ra Quyết định số 52 - QĐ/TW, lấy ngày ra số đầu tiên của Báo Thanh Niên (21/6/1925) làm ngày Báo chí Việt Nam nhằm nâng cao vai trò và trách nhiệm xã hội của báo chí, thắt chặt mối quan hệ giữa báo chí với công chúng, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí.

Ngày 21/6/1985, lần đầu tiên giới báo chí cả nước tổ chức Lễ kỷ niệm ngày Báo chí Việt Nam và kỷ niệm 60 năm Báo Thanh Niên xuất bản số đầu tiên. Ðây là ngày lễ không chỉ của riêng giới báo chí mà là ngày lễ của Nhân dân cả nước, vì báo chí cách mạng là sự nghiệp của toàn dân.

Ngày 21/6/2000, nhân kỉ niệm 75 năm ngày Báo chí Việt Nam, theo đề nghị của Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đồng ý gọi ngày Báo chí Việt Nam là “Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam”.

Suốt chặng đường lịch sử cách mạng của đảng và dân tộc ta, 100 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí cách mạng luôn là lực lượng nòng cốt, giữ vai trò quan trọng trên mặt trận tư tưởng - văn hóa; là công cụ sắc bén góp phần quan trọng bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ chế độ, bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời thực hiện tốt nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền, kịp thời lan tỏa để mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước sớm đi vào cuộc sống, kịp thời đưa tin, phản ánh mọi mặt đời sống xã hội, phát huy những giá trị tốt đẹp, nhân tố mới, mô hình hiệu quả, cách làm hay, biểu dương gương người tốt, việc tốt, phản bác những luận điệu xuyên tạc, sai trái, tiêu cực, góp phần tích cực đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí; đấu tranh và phê phán những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống. Qua đó cùng tạo sự đồng thuận trong Nhân dân, góp phần để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Nhờ công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, báo chí đã có bước tiến nhảy vọt về chất và lượng. công tác thông tin trên báo chí thể hiện rõ hơn vai trò dẫn dắt, chủ động, kịp thời, đạt hiệu quả trong tuyên truyền về những vấn đề, sự kiện quan trọng của đất nước, góp phần tạo đồng thuận xã hội đồng thời là một vũ khí sắc bén chống lại các thế lực thù địch, đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng bảo vệ lợi ích của nhân dân.

Theo thống kê mới nhất, hiện nay cả nước có trên 800 cơ quan báo chí, 41.000 cán bộ, phóng viên. Để tiếp tục nâng cao vai trò của các cơ quan báo chí, ngày 06/4/2023, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã ký Quyết định số 348/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”.  Mục tiêu đến năm 2030, 100% cơ quan báo chí đưa nội dung lên các nền tảng số (ưu tiên các nền tảng số trong nước). 90% cơ quan báo chí sử dụng nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa hoạt động; 100% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ và các mô hình phù hợp với sự phát triển của khoa học, công nghệ tiên tiến trên thế giới, sản xuất nội dung theo các xu hướng báo chí số. Cùng với đó thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn, sắp xếp bộ máy các cơ quan báo chí cũng đã và đang thực hiện đúng lộ trình sắp xếp, đảm bảo yêu cầu chung…

Cùng với với sự ra đời và lớn mạnh không ngừng của báo chí cách mạng, trên địa bàn tỉnh Nghệ An từ năm 1929 cũng đã có Báo Bôn sơ vích do Kỳ bộ Đông Dương cộng sản Đảng ở Trung Kỳ xuất bản, tiếp đó là Xích Sinh (1930) do Tổng sinh hội Nghệ An xuất bản, Báo Người Lao khổ (1930) do Xứ ủy Trung Kỳ xuất bản, Báo Nghệ An đỏ (1930), Tiến Lên (1931) do Tỉnh ủy Nghệ An xuất bản. Rồi các báo Tự chỉ trích, Chuông đánh thức, Vô sản, Tự cứu, Dân nghèo, Cởi ách, Kháng địch… do Tỉnh ủy Nghệ An và Việt minh liên tỉnh Nghệ Tĩnh xuất bản. Sau năm 1945 tiếp tục có các báo Giữ làng (1950) do cơ quan Bộ đội địa phương và Dân quân tự vệ Nghệ An xuất bản, Báo Dân học (1950) do Ty Giáo dục Nghệ An xuất bản, Học tập (1948) do Hội cứu quốc Liên khu IV xuất bản, Tạp chí Sáng Tạo (1948) do Đoàn Văn nghệ kháng chiến Liên khu IV xuất bản, Báo Tin Nghệ An (1957) sau đổi tên là Nghệ An, do Tỉnh ủy và Ủy ban nhân dân tinh xuất bản… và rất nhiều ấn phẩm báo chí khác do các ngành, tổ chức xuất bản. Từ ngày 10/11/1961, báo Nhân dân Nghệ An ra đời, đây là  tên gọi đầu tiên của Báo Nghệ An (cùng thời kỳ này còn có báo Miền Tây Nghệ An (1962-1967). Từ năm 1976-1991, Báo có tên gọi là Nghệ Tĩnh do hợp nhất hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Từ sau khi tách tỉnh đến ngày 30/4/2025, báo trở lại với tên gọi là Báo Nghệ An. Đây là đơn vị có nhiều thành tích luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, được Đảng, Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, hiện vẫn luôn đứng trong tốp đầu cơ quan báo đảng cấp tỉnh trong cả nước.

Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan trao Danh hiệu Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới cho Báo Nghệ An - Ảnh Báo Nghệ An

Cùng với các tờ báo in, ngày 07/09/1956, với một số ít thiết bị thô sơ như: máy ghi âm, máy thu thanh và tăng âm, Đài Truyền thanh Nghệ An đã chính thức phát sóng chương trình đầu tiên. Ngày 09/12/1961, Đài Truyền thanh Nghệ An phát sóng thành công lễ mít tinh đón Bác Hồ về thăm quê hương tới mọi người, mọi nhà ở thị xã Vinh và vùng phụ cận. Tháng 1/1976, với sự hợp nhất hai tỉnh Nghệ An - Hà Tĩnh, Đài được tổ chức lại thành Đài Phát thanh Nghệ - Tĩnh. Ngày 07/09/1976, Đài Truyền hình Vinh ra đời. Tháng 3/1978, hai Đài Phát thanh - Truyền hình (PT-TH) được hợp nhất thành Đài PT-TH Nghệ Tĩnh. Đến năm 1991, sau chia tách tỉnh, Đài có tên gọi là Đài PT- TH Nghệ An. Liên tục trong nhiều năm qua, Đài PT-TH Nghệ An cũng là đơn vị hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ, được tặng thưởng nhiều danh hiệu lớn.

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An trao Giải Vàng cho các tác giả tại một liên hoan PT-TH.  Ảnh tư liệu

Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, theo kết luận tại Hội nghị lần thứ 21 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, từ ngày 01/5/2025, Báo Nghệ An và Đài PT-TH được hợp nhất thành cơ quan Báo và Đài PT-TH Nghệ An. Đây là đơn vị sự nghiệp thuộc Tỉnh ủy Nghệ An, thực hiện chức năng thông tin, tuyên truyền, hoạt động báo chí, truyền thông theo quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước với các loại hình báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình và các nền tảng truyền thông khác. Sau khi hợp nhất, đơn vị gồm: Ban Biên tập và 12 phòng chuyên môn trực thuộc (giảm 4 phòng, đạt tỉ lệ 25%) với tổng số lao động là 257 người (trong đó 169 viên chức, 88 lao động hợp đồng).

Ngoài các tờ báo trên đây, trên địa bàn tỉnh Nghệ An còn có một số tờ báo của một số ngành, tổ chức chính trị xã hội, nghề nghiệp như Báo An ninh Nghệ Tĩnh (sau này là Công an Nghệ An) ra đời năm 1984; Báo Lao động Nghệ An ra đời năm 1994; Tạp chí Văn hóa Nghệ An ra đời năm 2005)... Các cơ quan báo chí này đã hoàn thành tốt các nhiệm vụ nhưng do chủ trương tinh gọn, đổi mới báo chí nên đã thực hiện việc giải tán hoặc sáp nhập, kết thúc hoạt động.

Trên địa bàn tỉnh hiện còn có Tạp chí Sông Lam là cơ quan của Hội Liên hiệp VHNT Nghệ An, thực hiện chức năng nhiệm vụ của một cơ quan báo chí chuyển tải các tác giả, tác phẩm, thông tin văn hóa, văn học nghệ thuật.

Các phóng viên Tạp chí Sông Lam tác nghiệp tại đảo chè Thanh Chương

Ngoài các tờ báo của tỉnh, theo ông Nguyễn Bá Hảo - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (cơ quan thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về báo chí), hiện trên địa bàn tỉnh còn có 83 cơ quan báo Đảng, báo ngành của Trung ương với hàng trăm cán bộ phóng viên thường trú. Ngoài ra còn có nhiều tổ chức, cá nhân cũng thực hiện chức năng truyền thông, báo chí. Đây là một thế mạnh nhưng cũng là một thách thức không nhỏ trong công tác quản lý. Với chức năng nhiệm vụ được giao, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã, đang và sẽ thực hiện tốt công tác quản lý báo chí. Trước mắt là tiếp tục thực hiện tốt các nhiệm vụ theo Quyết định số 348/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”; QĐ 363 QĐ-UBND ngày 21 tháng 02 năm 2025 của UBND tỉnh về “Phê duyệt đề án hợp nhất Sở Văn hóa, Thể thao và Sở Du lịch thành Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, tiếp nhận chức năng nhiệm vụ quản lý nhà nước về thông tin báo chí, xuất bản từ Sở thông tin - truyền thông Nghệ An”…đảm bảo các hoạt động báo chí phải tuân thủ chủ trương, chính sách và pháp luật, đồng thời phối hợp với Hội Nhà báo tỉnh, các cơ quan báo chí của tỉnh và các cơ quan thường trú trên địa bàn tạo mọi điều kiện để các nhà báo hoạt động thuận lợi, hiệu quả.

Nhân kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, Tỉnh ủy- UBND tỉnh cũng đã ban hành một số văn bản yêu cầu tổ chức các hoạt động kỷ niệm theo tinh thần trang trọng, ý nghĩa, thiết thực và tiết kiệm. Hội Nhà báo Nghệ An đang phối hợp với các cơ quan báo chỉ triển khai thực hiện yêu cầu của Tỉnh ủy, UBND tỉnh. Theo nhà báo Hồ Thị Ngân - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Nghệ An, Hội đang tổ chức một chuyến về nguồn đến An toàn khu ở Thái Nguyện; các giải thể thao (bóng đá, quần vợt, pickleball); các cuộc gặp mặt giao lưu văn hóa, văn nghệ cho cán bộ, phóng viên các cơ quan báo chí. Đặc biệt là tổ chức lễ kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam và trao giải Báo chí Nghệ An 2025 đúng vào dịp 21/6.

Trong thời kỳ của công nghệ số, sự phát triển của mạng internet, Al... đã tác động mạnh mẽ đến đời sống xã hội và ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của báo chí. Đặc biệt, sự xuất hiện của mạng xã hội những năm gần đây đã làm thay đổi căn bản tâm lý, nhu cầu, thói quen đọc báo giấy của công chúng, nhất là giới trẻ. Đây là những khó khăn, thách thức không nhỏ cho báo chí. Trong số các nhiệm vụ đặt ra trong năm 2025 và những năm tiếp theo Đảng, Nhà nước yêu cầu các cơ quan báo chí cần nỗ lực cao, quyết tâm lớn, tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả Quy hoạch báo chí, tinh gọn bộ máy theo đúng chỉ đạo. Báo chí phải tập trung thông tin, tuyên truyền về các nội dung chính, trọng tâm trong triển khai thực hiện tổng kết Nghị quyết số 18 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII "Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả".

Một thế kỷ trưởng thành, lớn mạnh cùng đất nước, quê hương, Báo chí Cách mạng Việt Nam đã, đang và sẽ thực hiện tốt các nhiệm vụ của mình đó là phục vụ sự nghiệp cách mạng, tuyên truyền sâu rộng, kịp thời, có hiệu quả đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, bảo vệ nền tảng tư tưởng, nâng cao vai trò định hướng xã hội, hướng tới các giá trị văn hóa truyền thống, phát triển bền vững… vì một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

                                                                             TĐH