Tết Trung thu xưa qua tranh vẽ

Nguồn gốc ngày Tết Trung thu

Nguồn gốc của Tết Trung thu gắn liền với lịch sử lâu dài của nền văn minh nông nghiệp lúa nước ở phương Đông. Theo nhiều nhà nghiên cứu, lễ hội Trung thu có từ thời Tây Chu ở Trung Quốc, cách đây hơn 3.000 năm, ban đầu mang tính chất là lễ tạ ơn trăng thần sau mùa vụ. Người xưa tin rằng mặt trăng có ảnh hưởng lớn đến thời tiết, mùa màng và cuộc sống con người, nên họ chọn ngày rằm tháng Tám âm lịch - thời điểm mặt trăng tròn và sáng nhất trong năm để cúng tế, bày tỏ lòng biết ơn trời đất. Theo sách cổ “Chu Lễ”, vào thời Tây Chu đã có nghi thức “thường thu” - lễ tế mặt trăng vào giữa mùa thu. Đến thời Đường - Tống, tục cúng trăng và tổ chức hội Trung Thu phát triển mạnh mẽ, dần trở thành lễ hội lớn thứ hai sau Tết Nguyên đán trong đời sống văn hóa Trung Hoa.

Tại Việt Nam, dấu tích của Tết Trung thu cũng xuất hiện từ rất sớm, có thể từ thời Bắc thuộc, khi văn hóa Trung Hoa du nhập vào. Tuy nhiên, lễ hội này đã nhanh chóng được Việt hóa, mang đậm bản sắc và tâm hồn người Việt. Trong “Đại Việt sử ký toàn thư”, sử gia Ngô Sĩ Liên có ghi chép rằng triều Lý từng tổ chức lễ hội Trung Thu long trọng trong cung đình với múa lân, thắp đèn và bày cỗ ngắm trăng. Sử cũ cũng chép vua Lý Nhân Tông từng đích thân ra ngoài thành vui chơi, xem múa rối và chia bánh cho dân chúng vào đêm rằm tháng Tám. Điều đó chứng tỏ Trung Thu đã được người Việt đón nhận, phát triển và gắn bó sâu sắc với đời sống văn hóa dân tộc từ hơn một nghìn năm trước.

Trung thu ở Việt Nam qua các thời kỳ cũng không ngừng biến đổi nhưng vẫn giữ được hồn cốt truyền thống. Thời phong kiến, đây là dịp vua quan tổ chức yến tiệc, ban phát bánh Trung Thu cho bách tính và tổ chức các cuộc vui chơi dân gian. Sang thời hiện đại, Trung Thu vẫn là ngày hội thiếu nhi lớn nhất trong năm. Từ thành thị đến nông thôn, các hoạt động như làm đèn lồng, múa lân, phá cỗ, ngắm trăng vẫn được duy trì và phát triển, kết hợp với các yếu tố mới như đèn điện tử, lễ hội đường phố… Song, điều cốt lõi là giá trị gia đình, tinh thần đoàn viên và niềm vui trẻ thơ vẫn được giữ trọn vẹn, làm nên sức sống lâu bền của lễ hội này.

Những con phố rực rỡ dịp Tết Trung thu

Giá trị truyền thống trong Lễ hội Trung Thu

Lễ hội Trung thu hàng năm luôn thu hút đông đảo các em nhỏ cùng các bậc phụ huynh tới tham gia. Lễ hội những năm gần đây thiên về xu hướng tổ chức các hoạt động mang đậm giá trị truyền thống. Lễ hội được bày trí mâm cỗ Tết Trung thu cùng các không gian trưng bày, trải nghiệm, tiểu cảnh sinh động, hấp dẫn, thú vị.

 Không gian tổ chức luôn trong không khí tưng bừng và sôi nổi, những đồ chơi trung thu rực rỡ sắc màu, những mâm ngũ qua đa sắc, đèn ông sao, đèn lồng lung linh, mặt nạ giấy ngộ nghĩnh, trống ếch rộn ràng, thiên nga bông, tiết mục rước đèn Tháng Tám, Trung Thu xuống phố, Cuội khờ, Chú Cuội chơi trăng, Chị Hằng, múa lân sư rồng ….tất cả tạo nên một điểm nhấn về sự tôn vinh các giá trị truyền thống nhân dịp Tết Trung thu, đưa các em nhỏ vào hành trình tìm về với cội nguồn văn hóa dân tộc.

Chương trình Lễ hội Trung thu thì gồm nhiều hoạt động phong phú: trải nghiệm làm đồ thủ công mỹ nghệ truyền thống (vuốt gốm, in tranh dân gian, nặn tò he, làm đèn lồng, giấy dó, làm bánh Trung thu…) dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân làng nghề.

Bên cạnh các hoạt động trải nghiệm, các em được xem: nghệ thuật xiếc - tạp kỹ, tham gia trò chơi vận động, thể thao, cờ vua, xe thăng bằng, múa lân sư rồng, tìm hiểu về PCCC, ATGT thông qua các hoạt động “Em làm lính cứu hoả”, “Lái xe an toàn”, được vẽ tranh, thiết kế trang phục cho chị Hằng, chú Cuội, khám phá khoa học và trang sách tuổi thơ; hóa trang thành các nhân vật, bày mâm ngũ quả, rước đèn ông sao, phá cỗ…tất cả tái hiện trọn vẹn không khí Tết Trung thu truyền thống của dân tộc

Đến với Lễ hội Trung thu, các em còn được hòa mình vào chương trình nghệ thuật: “Mùa trăng yêu thương”, mang đến phần quà cho các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn, vượt khó vươn lên trong học tập; trao yêu thương cho các trẻ em khuyết tật, trẻ tự kỷ để các em có cơ hội được tôn trọng và tỏa sáng theo cách riêng của mình. Đây là điểm nhấn sâu sắc của lễ hội góp phần lan tỏa thông điệp yêu thương, sẻ chia trong cộng đồng.

Có thể nói, Lễ hội Trung thu là dịp tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc và cũng là cơ hội để thế hệ trẻ hiểu, thêm yêu, thêm gắn bó với cội nguồn. Lễ hội cũng là thông điệp khẳng định sự quan tâm, trách nhiệm của toàn xã hội trong việc vun đắp, bồi dưỡng thế hệ măng non - chủ nhân tương lai của đất nước.

Lễ hội Tết Trung thu là một minh chứng sinh động cho sức sống của văn hóa truyền thống trong đời sống hiện đại. Từ một lễ hội nông nghiệp cổ xưa gắn với tín ngưỡng mặt trăng, Trung Thu đã trở thành ngày hội của tình thân, của ký ức tuổi thơ và niềm vui sum họp. Dù chịu ảnh hưởng từ Trung Hoa, Trung thu ở Việt Nam đã mang diện mạo rất riêng - sôi động, giàu tính cộng đồng và đậm chất dân gian. Sự khác biệt ấy không chỉ cho thấy khả năng tiếp biến văn hóa linh hoạt của dân tộc Việt mà còn khẳng định bản lĩnh gìn giữ và sáng tạo để mỗi mùa trăng tháng Tám không chỉ là ngày lễ truyền thống, mà còn là dịp để mỗi người tìm về cội nguồn, về giá trị nhân văn sâu sắc trong vòng tay gia đình và quê hương.

Trung thu năm nay, Nghệ An không tổ chức sôi nổi như mọi năm do Nghệ An vừa chịu ảnh hưởng của cơn bão số 10, do đó các hoạt động Tết Trung thu phải tiết kiệm, thực chất, không phô trương, phù hợp với tình hình cả nước đang chung tay góp sức cùng đồng bào khắc phục thiệt hại do ảnh hưởng bởi bão số 10. Chương trình, Lễ hội Trung thu ngắn gọn, không tổ chức các hoạt động văn nghệ, múa hát, múa lân - sư - rồng. Nội dung trọng tâm: đọc Thư của Chủ tịch nước gửi các cháu thiếu niên, nhi đồng nhân dịp Tết Trung thu; tặng quà Trung thu đến trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, trẻ em vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, trẻ em mồ côi và trẻ em bị ảnh hưởng thiên tai, bão lũ./.