Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa kiệt xuất của Việt Nam. Người đã cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc Việt Nam, góp phần vào cuộc đấu tranh chung vì hòa bình, độc lập, dân chủ và tiến bộ xã hội. Trong hơn 50 năm xa quê hương, Người luôn dành tình cảm, nỗi niềm trăn trở, quan tâm sâu nặng tới Nghệ An, dõi theo từng bước phát triển của phong trào cách mạng tỉnh nhà. Từ năm 1930 - 1969, Bác đã gửi đồng bào Nghệ An 31 bức thư, 10 bài nói chuyện, 5 bài viết, 3 bức điện, 1 bài thơ, 1 lời đề tựa và 2 lần về thăm quê.

Phần lớn trong các bức thư, bức điện Bác đều gửi gắm nhiều tình cảm trân trọng đối với người dân ở quê hương. Lúc tỉnh nhà gặp khó khăn, Bác ân cần chỉ bảo; khi Đảng bộ và Nhân dân Nghệ An có những tiến bộ và lập được thành tích, Bác gửi thư động viên khuyến khích. Khi thì lấy danh nghĩa “một đồng chí già” để san sẻ kinh nghiệm, khi thì lấy danh nghĩa Chủ tịch nước để gặp gỡ thăm hỏi động viên và nhắc nhở tình hình địa phương. Sự quan tâm, nỗi lo lắng, động viên của Bác dành cho quê hương chuyển động theo tình hình biến chuyển của công cuộc kháng chiến kiến quốc. Các bức thư xoay quanh các vấn đề quan trọng như kêu gọi quân, dân Nghệ An đẩy mạnh phong trào đánh giặc và sản xuất; chia sẻ kinh nghiệm trong các hoạt động; chấn chỉnh tinh thần và đạo đức cách mạng của cán bộ; khen ngợi và động viên Nhân dân trong các phong trào kháng chiến, kiến quốc. Bác thường kết thúc các bức thư bằng câu “Chào thân ái và quyết thắng”. Tình cảm mà Bác dành cho quê hương Nghệ An được thể hiện trong nội dung các bức thư, bức điện có thể cảm nhận trên những khía cạnh sau:

Thứ nhất, Bác căn dặn Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An phải đặc biệt chăm lo công tác xây dựng Đảng

Là người đứng đầu Đảng và Nhà nước, điều mà Bác luôn quan tâm, trăn trở trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng của mình là làm sao cho Đảng ta luôn là một Đảng cách mạng, thực sự trong sạch vững mạnh, được quần chúng nhân dân tin tưởng. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Nghệ An cũng như cả nước có những thuận lợi nhất định nhưng cũng đầy rẫy khó khăn. Để góp phần vào công tác xây dựng Đảng ở Nghệ An, ngày 17/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi “Thư gửi các đồng chí tỉnh nhà”. Bức thư mở đầu bằng lời tâm sự chứa chan tình cảm “... tôi không dùng danh nghĩa Chủ tịch của Chính phủ, nhưng chỉ lấy danh nghĩa của một người đồng chí già mà viết để san sẻ ít nhiều kinh nghiệm với các đồng chí”. Người yêu cầu: “Chúng ta phải lập tức sửa đổi ngay/Chúng ta không sợ có khuyết điểm/Chúng ta chỉ sợ không có quyết tâm sửa đổi/Chúng ta phải lấy lòng "chí công vô tư"/Chúng ta phải hiểu rõ và theo đúng chính sách của Chính phủ thì những khuyết điểm nói trên sẽ dễ sửa đổi và sự toàn dân đoàn kết sẽ càng vững vàng”. Bức thư thẳng thắn, chân tình của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đem đến nguồn sinh lực mới cho cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân, tạo thuận lợi cho việc đoàn kết, nhất trí trong Đảng bộ và chính quyền. Ngay sau đó, Đảng bộ Nghệ An tiến hành Đại hội lần thứ III (ngày 03/11/1945). Đại hội chỉ ra các biện pháp trong công tác xây dựng Đảng. Nhờ vậy, Nghệ An vượt qua được giai đoạn đầu khó khăn sau khi cách mạng thành công.

Sự quan tâm của bác đối với Đảng bộ tỉnh nhà vẫn đau đáu trong suốt thời gian sau đó. Trong những ngày đầu giữ gìn và phát triển lực lượng của cuộc kháng chiến trường kỳ chống Pháp, Nghệ An hầu như lọt giữa vòng vây tứ phía của thực dân Pháp. ngày 01/3/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư cho “Các đồng chí Trung bộ”. Trong thư, Người chỉ rõ “Trong lúc dân tộc đang ở trên ngã tư đường, chết hay sống, mất hay còn, mỗi một đồng chí và toàn cả Đoàn thể phải đem tất cả tinh thần và lực lượng ra để đưa toàn dân quay về một hướng, nhằm vào một đích: đánh đuổi thực dân Pháp, làm cho nước được thống nhất và độc lập. Vì vậy, mỗi một đồng chí và toàn cả Đoàn thể phải: Sáng suốt, khôn khéo/Cẩn thận, kiên quyết/ Siêng năng, nhất trí”. Liền sau đó, Đảng bộ Nghệ An đã tổ chức một đợt học tập thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh và tiến hành tự phê bình và phê bình sâu rộng nhằm củng cố khối đoàn kết, nhất trí trong nội bộ, thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương kháng chiến của Đảng.

Đến những năm 1950, khi cuộc kháng chiến chống Pháp của ta bước vào giai đoạn quan trọng, ta chuyển thế từ phòng ngự sang cầm cự. Nghệ An lúc bấy giờ với tinh thần “tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”, Nhân dân trong tỉnh đã tham gia vào việc xây dựng quỹ “Đỡ đầu dân quân, nuôi dưỡng bộ đội địa phương, bộ đội chủ lực”... Song do tư tưởng nóng vội nên có nơi, có lúc huy động sức người, sức của quá khả năng hiện có của quần chúng, ảnh hướng tới sản xuất và tích lũy lực lượng, xây dựng hậu phương,... Vì vậy, Bác đã gửi Thư Đồng bào Liên khu IV. Trong thư, Bác khen ngợi “Từ ngày kháng chiến đến nay, đồng bào mọi nơi đã cố gắng và đang cố gắng làm tròn nhiệm vụ người công dân với Tổ quốc. Phần đông cán bộ thì tận tụy, biết gần gũi dân, đoàn kết dân, học hỏi dân, và lãnh đạo dân thi đua làm mọi công việc kháng chiến”. Tuy nhiên, Bác đã thẳng thắn chỉ rõ “Nhưng tiếc rằng ở một vài nơi, cán bộ làm sai chỉ thị của Chính phủ và đường lối của Đoàn thể. Họ xa rời Nhân dân, không hiểu biết Nhân dân. Làm việc thì chỉ dùng mệnh lệnh, chứ không biết tuyên truyền cổ động, giải thích cho mọi đồng bào hiểu rõ và vui vẻ xung phong làm. Thậm chí họ dùng những cách ép uổng, cưỡng bức, bắt bớ dân”... Ngày 31/10/1950, Liên khu ủy IV đã chỉ thị cho toàn Đảng bộ Nghệ An tiến hành đợt kiểm thảo sửa đổi công tác vận động quần chúng theo Bức thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ý thức trách nhiệm của các cấp bộ đảng đối với việc bảo đảm quyền lợi của Nhân dân được nâng cao.

Trong bức thư Bác gửi Đảng bộ Nghệ An (ngày 21/7/1969), Người tiếp tục khen ngợi: “Tôi vui mừng nhận thấy cán bộ các cấp, các ngành trong tỉnh đã bước đầu sửa chữa tệ quan liêu, mệnh lệnh, cố gắng đi sát Nhân dân để tổ chức, vận động Nhân dân thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước…Cán bộ, đảng viên, đoàn viên cần thường xuyên tự phê bình trước nhân dân, khuyến khích nhân dân phê bình. Khiêm tốn lắng nghe ý kiến của Nhân dân để phát huy những việc tốt, sửa chữa những việc sai, làm công tác tốt hơn”. Bác căn dặn: “Nghệ An là một tỉnh rộng lớn, có tài nguyên phong phú, có Nhân dân cần cù lao động và rất cách mạng. Rất mong đồng bào và đồng chí tỉnh nhà ra sức phấn đấu làm cho Nghệ An mau trở thành một trong những tỉnh khá nhất ở miền Bắc”. Bức thư đã trở thành tài liệu quý giá vô hạn đối với Đảng bộ và quân dân toàn tỉnh.

Những bức thư, những lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi về cho quê hương, ngoài những lời hỏi thăm chân tình, động viên Đảng bộ và Nhân dân, bao trùm là những vấn đề cốt yếu của công tác xây dựng Đảng. Đây là mối quan tâm sâu sắc nhất trong suốt cuộc đời và cũng là những tâm tư thiêng liêng và lớn lao nhất của Bác. Những lời căn dặn của Người sẽ mãi còn nguyên giá trị đối với nhiều thế hệ cách mạng, để Đảng bộ Nghệ An không ngừng rèn luyện, đấu tranh, để Đảng bộ thực sự "là đạo đức, là văn minh" ngày càng xứng đáng với vai trò to lớn mà Nhân dân giao phó.

Thứ hai, Bác biểu dương, khen ngợi cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang tỉnh nhà.

Trong hoàn cảnh cả nước quyết chiến, quyết thắng trong cuộc kháng chiến đánh thắng giặc xâm lược những năm chiến tranh ác liệt, Bác đã nhiều lần gửi thư khen ngợi quân và dân Nghệ An dũng cảm, mưu trí bắn rơi hàng trăm chiếc máy bay của giặc Mỹ. Ngày 10/3/1966, Bác Hồ gửi thư khen ngợi quân dân Nghệ An: “Thân ái gửi đồng bào, bộ đội và cán bộ tỉnh Nghệ An! …Ngày 07 tháng 3 vừa qua, tỉnh ta đã bắn rơi chiếc máy bay thứ 900 của giặc Mỹ trên miền Bắc. Thế là tính đến nay Nghệ An đó bắn rơi hơn 150 máy bay Mỹ... Bác rất vui lòng thay mặt Trung ương Đảng và Chính Phủ khen ngợi đồng bào các dân tộc, bộ đội và cán bộ tỉnh ta”. Bác nhắc nhở “Bác nhắc đồng bào và cán bộ chớ vì thắng lợi mà chủ quan. Cần phải luôn luôn nâng cao cảnh giác, phải chiến đấu giỏi, sản xuất giỏi, kiên quyết đập tan mọi thủ đoạn man rợ của giặc Mỹ, và cố gắng giành nhiều thắng lợi vẻ vang hơn nữa. Chào thân ái và quyết thắng.”

Ngày 16/7/1966, Người đã gửi thư khen quân và dân thành phố Vinh “Quân và dân thành phố Vinh cần luôn luôn phát huy truyền thống Xô Viết Nghệ Tĩnh anh hùng, nêu cao quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, hăng hái thi đua chiến đấu giỏi, lập nhiều thành tích to lớn hơn nữa”. Trong thư gửi quân và dân Nghệ An ngày 22/7/1968, ngoài gửi lời khen ngợi, Người chỉ rõ: “Giặc Mỹ đã thua to nhưng chúng còn nhiều âm mưu độc ác. Sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước của Nhân dân ta còn khó khăn gian khổ nhưng nhất định thắng lợi”. Trong thư gửi đội thanh niên xung phong số 333, Người nhắc nhở: “Phải nêu cao ý chí chiến đấu, tinh thần cảnh giác cách mạng, cùng quân dân ta quyết tâm đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược”.

Trong bức thư cuối cùng gửi Ban Chấp hành Đảng bộ Đảng Lao động Việt Nam tỉnh Nghệ An, Người viết: “Một điều phải luôn luôn nhớ là: Cuộc chiến đấu chống Mỹ, cứu nước của dân tộc ta đang ở vào thời kỳ quyết liệt. Đế quốc Mỹ đã bị thua đau, nhưng còn rất ngoan cố. Quân và dân ta phải luôn luôn đề cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, giữ vững công tác phòng không sơ tán, củng cố hầm hào. Cố gắng góp nhiều công sức hơn nữa để cùng quân dân cả nước đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược”.

Kết thúc các bức thư Bác luôn dùng từ “Chào thân ái và quyết thắng” .

Dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh về quyết tâm bảo vệ nền độc lập, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang tỉnh nhà đã nỗ lực chiến đấu, xây dựng quê hương, chi viện miền Nam, góp phần làm nên Đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước.

Thứ ba, Bác tuyên dương, động viên đoàn viên thanh niên tích cực trong học tập, lao động và chiến đấu

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành nhiều tình cảm và sự quan tâm sâu sắc đối với thế hệ trẻ, thế hệ thanh niên nước nhà. Người đã khẳng định: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”. Vì vậy, Người luôn đặc biệt quan tâm, giáo dục các thế hệ thanh niên; viết nhiều thư gửi thanh niên, theo dõi chặt chẽ và khen thưởng kịp thời những cố gắng về mọi mặt của thanh niên.

Với thanh niên Nghệ An, trong bức thư gửi đoàn viên và thanh niên ở công trường đường sắt Thanh Hóa - Nghệ An ngày 01/5/1963, Bác viết: “Thân ái gửi các cháu đoàn viên và thanh niên ở công trường đường sắt Thanh Hóa - Nghệ An! Trong kế hoạch 5 năm, Đảng và chính phủ đã quyết định xây dựng lại đường sắt Thanh Hóa - Nghệ An…Các cháu đã xung phong tình nguyện làm việc đó; thế là các cháu đã làm đúng khẩu hiệu: “Đâu Đảng cần, thanh niên có; việc gì khó, có thanh niên”. Như thế là tốt. Bác thân ái khen các cháu!”. Từ lời khen ngợi ân cần đó, đối với đoàn viên thanh niên, Bác dặn dò thêm rằng: “Phải đoàn kết chặt chẽ; phải giúp đỡ đồng bào nơi mình làm việc. Phải hăng hái thi đua, giữ tốt kỷ luật lao động, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật để làm “nhiều, nhanh, tốt, rẻ”. Phải vừa làm, vừa học thêm văn hóa, chính trị và kỹ thuật, để sau này góp sức cùng đồng bào nông dân phát triển và củng cố tốt hợp tác xã. Phải khắc phục khó khăn để chăn nuôi, trồng trọt thêm nhằm tự cải thiện đời sống. Phải giữ vệ sinh, bảo vệ sức khỏe”.

Tình cảm của Bác sẽ mãi luôn là niềm tin yêu và sức mạnh để lớp lớp các thế hệ thanh niên Nghệ An cùng cả nước tiến bước, tiến bộ và phát triển.

Thứ tư, Bác động viên, khen ngợi đồng bào người dân tộc thiểu số

Sinh thời, Người dành muôn vàn tình yêu thương cho dân tộc Việt Nam, trong đó có đồng bào dân tộc thiểu số. Trong tư tưởng, suy nghĩ, tình cảm và trong trái tim Chủ tịch Hồ Chí Minh, 54 dân tộc anh em sinh sống trên mọi miền đất nước đều là anh em một nhà, đều là thành viên không thể chia cắt của đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Tình cảm và tấm lòng của Người có sức động viên to lớn đối với đồng bào các dân tộc.

Quế Phong là hiện miền núi của tỉnh Nghệ An, có nhiều dân tộc sinh sống như Mông, Kinh, Thái,.. Những năm kháng chiến, huyện đã hoàn thành kế hoạch 5 năm bổ túc văn hóa trước thời hạn 1 năm. Vì vậy, ngày 12/4/1966, trong bức thư gửi khen đồng bào các dân tộc huyện Quế Phong (Nghệ An), Bác thân tình viết: “Thân ái gửi đồng bào và cán bộ các dân tộc huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An. Bác vui lòng khen ngợi đồng bào và cán bộ các dân tộc trong toàn huyện đã cố gắng và đã hoàn thành tốt kế hoạch 5 năm bổ túc văn hóa trước thời hạn một năm. Bác mong rằng đồng bào và các cán bộ huyện nhà ra sức thi đua đạt nhiều thành tích trong tăng gia sản xuất, sẵn sàng chiến đấu và tiếp tục học tập để tiến bộ hơn nữa, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước của toàn dân ta. Bác thân ái gửi lời hỏi thăm các cụ phụ lão, các cháu thanh niên và nhi đồng... Chào thân ái và quyết thắng”!” Bức thư ngắn gọn nhưng đong đầy sự quan tâm gửi gắm mong mỏi về sự tiến bộ mọi mặt của miền đất Quế. Từng lời, từng chữ của Bác như món quà tinh thần đặc biệt đối với đồng bào các dân tộc sinh sống trên mảnh đất Quế Phong, qua đó động viên đồng bào cùng nhau ra sức học tập, xây dựng quê hương, đất nước giàu đẹp.

 Tình cảm của Bác với đồng bào các dân tộc thiểu số huyện Quế Phong cũng như đối với đồng bào các dân tộc thiểu số của tỉnh nhà không chỉ là tình thương yêu của lãnh tụ đối với Nhân dân mà còn là sự yêu thương, gắn bó, sự tri ân trước nghĩa tình mà đồng bào dành cho cách mạng. Vì vậy, Bác thường nhắc nhở Đảng bộ, Chính quyền các cấp của tỉnh phải luôn quan tâm chăm lo, thực hiện tốt các chính sách đối với đồng bào, để đồng bào vượt qua khó khăn, nỗ lực vươn lên, phát triển không thua kém nhiều so với thành thị và miền xuôi.

Thứ năm, Bác giành tình cảm đặc biệt đối với quê hương Nam Đàn

Tình cảm của Bác Hồ đối với quê hương Nam Đàn không những được thể hiện qua 2 lần Người về thăm quê mà những nỗi nhớ, niềm thương và kỳ vọng thiết tha còn được Người gửi gắm qua những bức thư, bức điện, bài viết gửi về quê nhà. Với quê hương Nam Đàn, Bác đã gửi 5 bức thư, 1 bức điện, 1 bài nói chuyện, 1 bài báo.

Ngày 17/2/1949, Bác đã có thư gửi Đội lão quân huyện Nam Đàn ngay sau khi biết tin Đội lão quân vừa được thành lập, Bác viết: “Tôi rất vui lòng thay mặt Chính phủ chúc mừng đội lão quân đã thành lập”…Bác đề nghị đội lão quân của huyện đôn đốc "ba điểm chính" là quân sự, kinh tế, văn hóa. Bác viết “Nói tóm lại: nhiệm vụ chính của Đội lão quân là làm cho phong trào thi đua ái quốc sôi nổi, rộng khắp, thiết thực, bền bỉ để làm cho giai đoạn cầm cự mau thắng lợi và để chuẩn bị đầy đủ cho cuộc tổng phản công".

Ngày 13/2/1962, Bác gửi cho đồng bào, cán bộ xã Nam Liên phúc đáp Thư chúc Tết của xã. Trong thư, Bác biểu dương mấy nỗ lực và tiến bộ của xã: “Trồng trọt vượt diện tích, bỏ được thói cấy chay"..."Đảng viên và đoàn viên thanh niên làm gương mẫu tăng thêm ngày công lao động và năng suất lao động". Bác "nêu mấy điểm để đồng bào và cán bộ chú ý", bao gồm: "đoàn kết yêu thương như người trong một nhà ... Tư tưởng bảo thủ là những sợi dây cột chân, cột tay người ta, phải vứt nó đi. Muốn tiến bộ phải có tinh thần mạnh dạn, dám nghĩ, dám làm".

Những điều mà Bác căn dặn đó mãi mãi là tình cảm và sự mong mỏi ân tình nhất đối với quê hương Nam Đàn; để hôm nay, Nam Đàn đã phát triển vững vàng, trở thành huyện Nông thôn mới kiểu mẫu.

                                                    ***

Trong những năm qua, mỗi bước đi, mỗi chặng đường phát triển của tỉnh Nghệ An luôn có Bác. Những lời dạy ân cần, thiết tha, trách nhiệm, kỳ vọng của Người đã trở thành niềm tin, ngọn lửa soi đường để Nghệ An vững bước đi lên. Lời dạy của Người trở thành nguồn động viên to lớn, tiếp thêm sức mạnh để Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Nghệ An vượt qua mọi khó khăn, thử thách; phát huy tinh thần tự lực, tự cường, phấn đấu đạt được những thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội; củng cố quốc phòng an ninh và công tác xây dựng Đảng; hoàn thành mục tiêu các Nghị quyết đề ra, quyết tâm phấn đấu “… làm cho Nghệ An mau trở thành một trong những tỉnh khá nhất ở miền Bắc”  như sinh thời Bác hằng mong muốn./.

Tài liệu tham khảo:

1.     Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 10, NXB sự thật, H.1989, tr334

2.     Tạp chí Lý luận chính trị và truyền thông, 12/2021

3. “Bác Hồ với Nghệ An về công tác xây dựng Đảng” Cổng thông tin điện tử Đảng bộ tỉnh Nghệ An, 16/4/2020

4. Hồ sơ lưu Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng, tỉnh ủy Nghệ An, đã in trong Chủ tịch Hồ Chí Minh với quê hương, 1977

5. Bài viết “Bác Hồ với quê hương Nam Đàn” đăng trang thông tin điện tử Bảo tàng Hồ Chí Minh, 03/9/1921.

6. Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản Hồ Chí Minh trên quê hương của Người”, 12/2021

7. Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Quảng trường Hồ Chí Minh và Tượng đài Bác Hồ - Định hướng phát huy giá trị Di sản Văn hóa Hồ Chí Minh. 5/2023

8. Tư liệu tại Phòng trưng bày bổ sung về Quảng trường Hồ Chí Minh.