Các mẹ, các chị xã Ngọc Bích, huyện Diễn Châu, Nghệ An đi lễ hội Cầu ngư đầu năm 2025. Ảnh: Mai Giang
Trong văn hóa Việt, chùa luôn là nơi đến gần gũi với phụ nữ. Người phụ nữ lựa chọn đi chùa để đáp ứng nhu cầu tâm lý, tâm linh và đời sống tinh thần của mình, vừa để giảm tránh những khó nhọc, mất mát, thua thiệt trong cuộc sống hàng ngày, vừa tìm nơi chia sẻ với bạn bè, với phật tử. Chính vì vậy nên dễ dàng nhận ra trong các đoàn người đi lễ chùa, dù dịp lễ tết hay ngày thường thì phụ nữ vẫn chiếm phần lớn hơn. Theo một thống kê sơ bộ trên báo chí, hiện nay Nghệ An có 55 ngôi chùa lớn được Giáo hội Phật giáo quan tâm và có quyết định nhà sư trụ trì quản lý, thu hút hơn 50 ngàn phật tử thường xuyên đi lễ. Con số này có lẽ còn khiêm tốn bởi bên cạnh đó thì có hàng vạn người vẫn đi lễ chùa nhưng họ chưa nhận mình là phật tử. Phụ nữ chiếm một tỷ lệ áp đảo trong số người đi lễ chùa. Đặc biệt, ở các vùng có nhiều ngôi chùa cổ, vốn là những nơi phật giáo phát triển lâu đời như ở TP Vinh, Diễn Châu, Yên Thành, Quỳnh Lưu, Đô Lương,… thì số lượng phụ nữ đi chùa càng nhiều hơn. Nhiều vùng ở Yên Thành, Diễn Châu, Quỳnh Lưu và Vinh, nhiều người phụ nữ còn tập hợp thành các nhóm bạn đi chùa, không chỉ thường xuyên lên chùa gần nhà lễ phật mà dịp đầu năm còn tổ chức thuê xe để cả nhóm cùng đi hành hương qua nhiều chùa khác nhau. Đặc biệt là những người phụ nữ đã lớn tuổi mà sức khỏe còn cho phép. Đầu năm, người ta lên chùa để làm lễ cầu phúc, cầu an, cầu tài, cầu lộc cho cả gia đình. Theo nhiều người phụ nữ chia sẻ thì việc đi lễ chùa là rất tốt, nhất là đối với những người phụ nữ đã khá lớn tuổi. Sau bao năm vất vả lo cho gia đình, giờ họ cần được nghỉ ngơi, đi chùa để cho tâm hồn thanh thản, nhẹ nhàng, không phải giận hờn, cáu gắt với con cháu. Hay nhiều khi, chỉ đơn giản là lên chùa để con người cảm thấy an yên, nhẹ nhõm, tránh được sự bon chen, ồn ào của cuộc sống, cũng là tránh được nhiều bệnh tật, tránh tai biến. Trong một cuộc khảo sát nhỏ với 73 người phụ nữ ở Vinh và Yên Thành thì có 61 người đi lễ chùa vào tháng Giêng (chiếm 84%), trong đó có 47 người thường xuyên đi chùa, còn lại mỗi năm chỉ đi lễ chùa 1-4 lần. Xét về nghề nghiệp, những người làm nghề buôn bán, kinh doanh tự do là đi chùa nhiều nhất, sau đó là các viên chức nhà nước (cả đang làm việc lẫn về hưu) rồi đến những người khác. Về mục đích, hầu hết lên chùa làm lễ đều để cầu an, cầu phúc cho gia đình, một số còn thêm cầu tài, cầu lộc, một số chỉ lên chùa vãn cảnh. Điểm chung là hầu hết đều đi theo các nhóm để không chỉ lễ Phật mà còn được gặp gỡ trò chuyện với nhau về cuộc sống gia đình, văn hóa tâm linh. Không chỉ những người lớn tuổi mà nhiều phụ nữ trẻ hiện nay cũng hay dành thời gian đi chùa. Như Hiền, một phụ nữ 25 tuổi làm buôn bán nhỏ chia sẻ: “Quanh năm buôn bán, bon chen với cơm áo, với công việc, có lúc được, có lúc mất nhưng luôn phải lo lắng. Chỉ có vào chùa thì thấy mình nhẹ nhõm hơn. Vậy nên hàng tháng vẫn đi lễ chùa. Tháng Giêng thì đi hầu hết các chùa trong tỉnh mà mình biết đến, để cầu mong cả gia đình được một năm may mắn, hạnh phúc”.
Cùng với đi chùa cầu an thì đi xem bói đầu năm để xem gia sự, công danh, làm ăn, tình duyên là hoạt động khá nhộn nhịp của nhiều người phụ nữ. Xem bói, xem tướng đầu năm đang khá phổ biến trong cuộc sống hiện nay. Bói toán, tướng số từng một thời bị coi là mê tín, dị đoan, là lừa đảo và bị ngăn cấm. Tuy nhiên, trong nhiều năm trở lại đây, việc xem bói lại càng ngày càng phổ biến với nhiều hình thức khác nhau. Và, về mặt văn hóa, nó phần nào đáp ứng nhu cầu về tâm lý của nhiều người. Trong bối cảnh xã hội ngày càng phức tạp, cuộc sống thất thường, con người phải đối diện với quá nhiều bất an, rủi ro từ bệnh tật, tai nạn cho đến những rủi ro trong công việc làm ăn… thì nhiều người lại càng có nhu cầu xem bói, xem tướng.
Trong dịp đầu năm, hầu hết mọi con người đều có tâm lý tò mò muốn biết những vấn đề chính của mình và gia đình trong năm mới. Đó là tâm lý chung của nhiều người, nhưng nó thể hiện rõ nhất với những người phụ nữ, bởi mối quan tâm lớn nhất của họ chính là cuộc sống gia đình họ trong một năm đang bắt đầu. Vậy nên, đầu năm đi tìm thầy xem bói là một cách giải quyết nhu cầu tâm lý đó. Trong số 71 người phụ nữ được hỏi có đi xem bói đầu năm hay không, thật ngạc nhiên khi có đến 56 người nói có (chiếm 79%). Những người này ở các độ tuổi và nghề nghiệp khác nhau, già có, trẻ có, có nông dân, viên chức, làm nghề kinh doanh buôn bán và cả giáo viên. Nói vậy không phải khẳng định chỉ có phụ nữ mới đi xem bói đầu năm mà đàn ông không tham gia. Thực ra cũng có nhiều người đàn ông đi xem bói, nhưng tỷ lệ so với phụ nữ là tương đối thấp. Hầu hết người đi xem bói đều tập trung vào 4 nội dung chính là xem gia sự, xem đường công danh, xem đường làm ăn và xem đường tình duyên. Với những người đã có gia đình thì họ xem chung cho hầu hết các thành viên trong nhà. Xem gia sự của cả gia đình trong năm có gì bất trắc, thay đổi, xem công danh, lợi lộc cho chồng, con, xem tình duyên cho con cái (nhất là con trai, vì con gái nhiều khi sẽ đi xem cùng mẹ). Một người phụ nữ 61 tuổi nhờ con gái chở đi xem bói đầu năm cho biết rằng bà không quá mê tín nhưng vấn đi xem bói cho biết về gia sự năm này và về để làm lễ cầu an, giải hạn cho gia đình, “có thờ có thiêng, có kiêng có lành”. Những người buôn bán, kinh doanh thường là nhóm đi xem bói nhiều nhất. Họ tò mò muốn biết thêm về công việc làm ăn của mình trong năm nên đi xem bói và có niềm tin vào bói toán hơn cả. “Lúc đầu em không tin lắm, đi theo các chị bạn xem cho vui. Chẳng hiểu thầy linh thật hay duyên số mà năm ngoài thầy phán em có vong theo không lấy được chồng nên phải làm lễ cúng cắt duyên âm. Sau đó mấy tháng thì em lên xe hoa. Còn nhiều cái khác nữa thầy nói cũng thấy hay, nên thành ra cứ đầu năm em lại đi xem bói để biết thêm”, một cô gái tâm sự.
Một điều cũng khá thú vị là số lượng thầy xem bói là phụ nữ cũng chiếm khá nhiều. Nếu như thầy cúng, thầy phong thủy, thầy xem tướng số… khá nhiều là đàn ông thì thầy xem bói, nhất là xem bói về công danh, lợi lộc, tình duyên hay gia sự thì lại có nhiều phụ nữ. Chưa có số lượng thống kê nào cụ thể nhưng các thầy nổi tiếng được nhiều người rỉ tai nhau đi xem hầu hết là phụ nữ. Một người phụ nữ trạc 50 tuổi cho biết trong gần chục năm qua thì năm nào chị cũng đi xem bói và đi xem qua 6-7 thầy đều là phụ nữ ở Nam Đàn, Thanh Chương, Hưng Nguyên, Vinh… Chính vì đầu năm, số lượng người đi xem bói đông đảo nên không phải lúc nào đi xem cũng dễ dàng. Nếu quen biết thì còn dễ có lịch hẹn, còn không quen biết thì có khi đi mấy lần cũng không xem được. Thường dịp đầu năm, các thầy bói phải thuê người đứng ra liên lạc và thu xếp lịch hẹn với khách để thầy “làm việc”. Với những thầy nổi tiếng thì có khi lịch hẹn lên đến mấy ngày. Ứng xử với việc xem bói cũng đa dạng, tùy thuộc vào đối tượng. Có người tin, có người không tin nhưng vẫn đi vì tò mò. Như một thầy bói nổi tiếng ở TP Vinh chia sẻ: “Đối tượng đến xem bói chủ yếu là phụ nữ, cũng có đàn ông nhưng ít hơn. Có người tin, có người không. Xem có cái đúng, có cái gần đúng và cũng có cái sai. Nhưng có cung thì sẽ có cầu. Với lại, xem bói là một nhu cầu tâm lý để đáp ứng lại sự tò mò, giảm bớt sự lo lắng của một số người. Chỉ cần họ đừng hành động cực đoan, đừng mù quáng quá thì chẳng có gì xấu cả”.
Bên cạnh đi chùa lễ Phật cầu an, cầu phúc cho gia đình và đi xem bói để “biết trước” về gia sự, về đường công danh, tình duyên và có những nghi lễ “giải hạn, cắt duyên” nhằm giảm bớt tâm lý lo lắng, cầu mong bình an đến với gia đình… thì người phụ nữ còn tham gia nhiều hoạt động văn hóa trong đời sống gia đình. Kẻ cả các nghi lễ mà người đàn ông luôn làm chủ lễ thì người phụ nữ trong gia đình cũng là người đứng ra chuẩn bị hết mọi thứ. Từ các nghi lễ thờ cúng tổ tiên trong dịp tết, đến các nghi lễ cầu an, giải hạn cho gia đình đầu năm mới đều in đậm vai trò chuẩn bị của phụ nữ. Nói cách khác, “văn hóa tháng Giêng” là văn hóa gắn với các hoạt động của người phụ nữ. Họ phải làm rất nhiều việc để chuẩn bị cho cả gia đình trong một năm mới./.
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả